Νάτους πάλι τους Δροσουλίτες!

Η παράδοση λέει: «...Φτάνουν στο Φραγκοκάστελο και στον πασά ποσώνου, κι εκείνος δούδει τ' όρντινο κι ευτύς τσοι ξαρματώνου. Ούλους τσοι ξαμαρτώσασι και τσοι μπισταγκωνίζου και τότες δα το νιώσασι πως δεν ξαναγυρίζου...».

Κάθε χρόνο τέλη Μαΐου με αρχές Ιουνίου λίγο πριν ανατείλει ο ήλιος, με την πρωινή δροσιά,  εμφανίζονται στη θέση Θυμέ Κάμπος στην επαρχία των Σφακίων, οι Δροσουλίτες. Μια στρατιά από νεκρούς πολεμιστές με αστραφτερές πανοπλίες προελαύνει προς τη θάλασσα πάνω απ΄ το Φραγκοκάστελο, το κάστρο που στέκει ακόμα εκεί για πάνω από 600 χρόνια, κτισμένο από τους Ενετούς, σαν ήρθαν κάποτε στο νησί.

Στα 1340 οι φεουδάρχες των Χανιών ζήτησαν από τη Βενετία να χτιστεί ένα φρούριο κοντά στην εκκλησιά του Αγίου Νικήτα, στα Σφακιά, για ν' ασφαλίσουν, απ' τις κουρσάρικες επιδρομές, τον ορμίσκο που βρίσκεται εκεί κοντά, μα προπαντός για να' χουν ένα στήριγμα στην «καταστολή των εξεγέρσεων» των κατοίκων της περιοχής. Η Γαληνότατη Δημοκρατία του Αγίου Μάρκου δεν είχε αντίρρηση στο χτίσιμο, μα δεν έδιδε τ' απαραίτητα χρήματα. Μπροστά όμως στην επιμονή των φεουδαρχών υποχώρησε και στα 1371 αποφασίστηκε η ανέγερση του φρουρίου.

Έτσι, ξαφνικά, η άλλοτε ερημική περιοχή γίνηκε σωστό μελισσολόι. Οι Βενετσιάνοι έφεραν εργάτες και μαστόρους, πετροκόπους και κουβαλητάδες, κόσμο και κόσμο και τους έριξαν στη δουλειά. Άλλοι άνοιγαν θεμέλια, άλλοι κουβαλούσαν υλικά, άλλοι έκοβαν ξύλα. άλλοι έφτιαχναν ασβεστοκάμινα. Βιάζονταν να τελειώσουν μιαν ώρα γρηγορότερα, γιατί φοβούνταν να μένουν σ' αυτό τον επικίνδυνο τόπο. Κι είχαν δίκιο να φοβούνται. Οι Σφακιανοί που ποτέ δεν κάθονταν με σταυρωμένα χέρια, κινήθηκαν και τώρα. Μόλις συνειδητοποίησαν τις προθέσεις των καταχτητών έκαμαν επιδρομή κι έσφαξαν αρκετούς. Οι απώλειες συμπληρώθηκαν και ταυτόχρονα πάρθηκαν ισχυρά μέτρα ασφαλείας. Στρατός φύλαγε όλη μέρα τους εργαζόμενους και το βράδυ όλοι έμπαιναν σε βάρκες, πήγαιναν στα καράβια που ήσαν στ' ανοιχτά αγκυροβολημένα και αυτά περνούσαν τη νύχτα.

Μα οι Σφακιανοί με αρχηγούς τα έξι ηρωικά αδέρφια, τους Πατσούς, γκρέμιζαν τη νύχτα ό,τι οι Βενετσιάνοι έχτιζαν την ημέρα και συγχρόνως χαλούσαν τ' ασβεστοκάμινα.Οι καταχτητές τότε φέρανε πολύ στρατό, ζώσανε τον τόπο γύρω, μέρα νύχτα, και το κάστρο χτίστηκε. Σ' αυτό το διάστημα κατάφεραν κι έπιασαν τα έξι αδέρφια, τους Πατσούς, και τους κρέμασαν στους πύργους και στην είσοδο του φρουρίου...

Στα χρόνια της τουρκοκρατίας πέρασε, όπως ήταν φυσικό, στα χέρια των καινούριων καταχτητών κι εδώ ήρθε ο πρωτομάρτυρας της Λευτεριάς, ο Δασκαλογιάννης με τις 70 κεφαλές του σηκωμού και παραδόθηκε στους Τούρκους.

Η παράδοση λέει: «...Φτάνουν στο Φραγκοκάστελο και στον πασά ποσώνου, κι εκείνος δούδει τ' όρντινο κι ευτύς τσοι ξαρματώνου. Ούλους τσοι ξαμαρτώσασι και τσοι μπισταγκωνίζου και τότες δα το νιώσασι πως δεν ξαναγυρίζου...».

Κι ύστερα πάλι λένε πως εκείνος που υπερασπίστηκε το κάστρο εκείνη την εποχή ήταν ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης με τους στρατιώτες του.

Άνθρωπος μορφωμένος με σπουδές στην Ιταλία που ασχολήθηκε με το εμπόριο καπνού στην Τεργέστη και δημιούργησε αξιόλογη περιουσία. Η παράδοση λέει ότι σε ένα απ΄ τα ταξίδια του στους Αγίους Τόπους βαφτίστηκε χατζής στον Ιορδάνη ποταμό κι από κει προέκυψε το όνομα Χατζημιχάλης. Ο Το 1816 γίνεται μέλος της Φιλικής Εταιρείας και με δικά του χρήματα οργανώνει το πρώτο ιππικό σώμα στην Ελλάδα και συμμετέχει στην Επανάσταση. Τον Μάρτιο του 1826 ναυλώνει τρία καράβια με 800 εθελοντές με προορισμό τον Λίβανο για να βοηθήσει τον εμίρη Μπασίρ κατά των Οθωμανών. Αυτό θα εξυπηρετούσε την Επανάσταση, αφού ο σουλτάνος θα έστελνε στρατεύματα για να αντιμετωπίσει το νέο μέτωπο και θα μείωνε τη στρατιωτική του δύναμη στον ελλαδικό χώρο. Ο αντιπερισπασμός απέτυχε. Αναγκαστικά ο Χατζημιχάλης επέστρεψε στην Ελλάδα και σε συνεργασία με τον Φαβιέρο απελευθέρωσε την Κάρυστο. Ακολούθησαν αποστολές στην Πελοπόννησο όπου βρισκόταν ο Ιμπραήμ και από κει πέρασε στη Στερεά και πολέμησε δίπλα στον Καραϊσκάκη στη μάχη του Φαλήρου. Τη γενναιότητα του Χατζημιχάλη και των ανδρών του την εξάρει και ο Μακρυγιάννης στα απομνημονεύματά του.

Τέλος του 1827 τον κάλεσαν στην Κρήτη να αναλάβει την ηγεσία των επαναστατών. Η επανάσταση στην Κρήτη ξεκίνησε απ΄ τα Σφακιά με πολλές επιτυχίες. Οι Οθωμανοί βλέποντας ότι δεν μπορούσαν να την καταπνίξουν, ζήτησαν τη βοήθεια του Μωχάμετ Άλη της Αιγύπτου. Παράλληλα, γίνονταν διπλωματικές προσπάθειες ώστε να προβληθεί το θέμα της ένταξης της Κρήτης στο νέο ελληνικό κράτος. Εκείνος αποβιβάστηκε στη Σούδα με πολυάριθμο στρατό και κατάφερε να πάρει το μεγαλύτερο μέρος της Κρήτης. Ο Νταλιάνης κατεβαίνει στην Κρήτη και οργανώνει ένα αξιόμαχο σώμα αποτελούμενο από 100 ιππείς και γύρω στους 500 πεζούς. Λέγεται ότι στο ταξίδι προς την Κρήτη συναντήθηκε με το αγγλικό Γουόορσπάιτ που έφερνε τον Καποδίστρια στο Ναύπλιο.

Στις 5 Ιανουαρίου ο Νταλιάνης φθάνει στη Γραμβούσα με το μπρίκι «Λεωνίδας». Αρχικά την επέλεξε σαν ορμητήριο και μετά το μετέφερε στα Σφακιά. Ο Αλβανός πασάς της Κυδωνίας, ο Μουσταφά, στρατοπέδευσε στις Βρύσες του Αποκόρωνα, προειδοποιώντας τους Σφακιανούς να μην ανακατευτούν. Οι Σφακιανοί δεν έδωσαν σημασία στις απειλές του. Στις 8 Μαΐου ένα τμήμα ιππικού και πεζών υπό τους Χατζημιχάλη, Μανουσογιαννάκη και Δεληγιαννάκη στήνουν ενέδρα και σκοτώνουν ένα τμήμα Τούρκων από το Ρέθυμνο που ερχόταν να ενισχύσει το Μουσταφά. Σκότωσαν 40 άνδρες και αιχμαλώτισαν πολλούς. Εξοργισμένος ο Μουσταφά έστειλε τελεσίγραφο στο Χατζημιχάλη. Η διαταγή ήταν απλή και ρητή: σε 10 μέρες έπρεπε να εγκαταλείψει το νησί. Ο Χατζημιχάλης του απάντησε ότι κατέβηκε στην Κρήτη για πολεμήσει και με τη βοήθεια του Θεού να νικήσει. Ο Μουσταφά προσπάθησε να δελεάσει τους Κρητικούς με προνόμια, αν έμεναν αμέτοχοι στον αγώνα εναντίον του «ξένου».

Ο Χατζημιχάλης καταλαμβάνει το Φραγκοκάστελο, κατασκευάζει τρεις προμαχώνες και περιμένει τον Μουσταφά. Οι Σφακιανοί τον πιέζουν να αφήσει γύρω στους 100 άντρες του εκεί και εκείνος με τους υπόλοιπους να πάνε στα Κολοκάσια, που ήταν ψηλά στο βουνό και από ΄κει να χτυπήσουν όταν επιτεθεί ο Μουσταφά στο φρούριο. Δεν υπήρχε εμπειρία σε μάχες με ιππικό σε πεδιάδα και δεν θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Εκείνος όμως δεν σήκωνε κουβέντα και ήθελε το ιππικό.Έτσι έμεινε στο Φραγκοκάστελο με 500 άνδρες και 100 ιππείς. 37 απ΄ τη Γραμβούσα και 50 Σφακιανοί με αρχηγούς το Δεληγιαννάκη, τον Παπαδογιάννη και τον Τσουδερό στρατοπεδεύουν στο χωριό Πατσιανός.

Στις 13 Μαϊου ο Μουσταφά επικεφαλής 8.000 πεζών, 400 ιππέων και με έξι κανόνια ξεκινά από τις Βρύσες για το Φραγκοκάστελο. Μόλις φτάνει στο Καψόδασος έχει οπτική επαφή με το Φραγκοκάστελο. Η επίθεση ξεκινά ξημέρωμα της 17ης Μαΐου. Η μάχη ήταν άνιση. Οι στρατιώτες του Χατζημιχάλη που ήταν στον προμαχώνα έμειναν γρήγορα από πυρομαχικά κι έτσι οι Οθωμανοί τον κατέλαβαν σκοτώνοντας τους όλους. Εκεί σκοτώνεται και υπασπιστής του Χατζημιχάλη, ο Κυριακούλης Αργυροκαστρίτης.

Ο Χατζημιχάλης βγαίνει από το φρούριο με τους ιππείς του για να μπορέσουν οι υπερασπιστές που ήταν στους προμαχώνες να μπουν στο φρούριο. Στην πύλη του κάστρου δόθηκε η μεγάλη μάχη. Η πύλη έφραξε απ τους νεκρούς. Ο Χατζημιχάλης με μερικούς στρατιώτες ψάχνουν άλλο σημείο πρόσβασης. Οι Οθωμανοί τον περικυκλώνουν. Πολεμά γενναία μέχρι την τελευταία στιγμή. Κάποια στιγμή το σπαθί του έσπασε και το άλογό του σκοτώθηκε. Οι Οθωμανοί τον κατακρεούργησαν. Το κεφάλι του το πήγαν τρόπαιο στο Μουσταφά. Εκείνος θύμωσε γιατί ήθελε τον Χατζημιχάλη ζωντανό. Λίγες μέρες αργότερα η μοναχή Μαγδαληνή βρήκε το άταφο πτώμα και το κεφάλι και τα έθαψε στο εκκλησάκι του Άγιου Χαράλαμπου. Λένε πως έπρεπε να ακούσει τους Σφακιανούς και να δοθεί η μάχη στα βουνά. Ίσως υπερεκτίμησε τις δυνάμεις του. Οι Σφακιανοί λένε «ήτονε κουζουλός και δεν εγροίκα κανέναν. Εμείς του΄παμε να πάει τσι Μαδάρες (στα βουνά), αλλά αυτός κάθισε στο Καστέλι και όχι μόνο αυτό, ήθελε να βγει και στον κάμπο να κάμει πόλεμο και πήρε τα παλικάρια του στο λαιμό του».

Η πολιορκία του κάστρου συνεχίστηκε. Επτά ημέρες ο Μουσταφά το πολιορκούσε, αλλά και αυτός ήταν μακριά από τις βάσεις ανεφοδιασμού. Οι υπερασπιστές κράτησαν μέχρι το τέλος. Έτσι, στις 24 Μαΐου ήρθε σε συμφωνία με τους υπερασπιστές του κάστρου να το παραδώσουν. Το τέλος της μάχης βρίσκει 800 Τούρκους νεκρούς και πάνω από 350 από την ελληνική πλευρά. Ο Μουσταφά κατέστρεψε τους πύργους του κάστρου προς την ξηρά και πήρε τον δρόμο της επιστροφής. Χίλιοι περίπου Σφακιανοί συγκινημένοι από τη θυσία του Χατζημιχάλη θέλησαν να πάρουν εκδίκηση. Στις μάχες που ακολούθησαν σκοτώθηκαν 1.700  Οθωμανοί .

Το κάστρο ερήμωσε και η άμμος σκέπασε τα άταφα πτώματα. Η παράδοση λέει πως αν το σώμα είναι άταφο η ψυχή δεν ησυχάζει. Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε και κάποιο ξημέρωμα του Μαΐου τσοπάνηδες είδαν πάνω απ τη Μονή του Αγίου Χαραλάμπους, στρατιά ολόκληρη από ανθρώπινες μαυροφορεμένες σκιές, πεζούς και καβαλάρηδες με όπλα και σπαθιά να προελαύνουν προς τη θάλασσα. Το φαινόμενο αυτό οι ντόπιοι το ονόμασαν Δροσουλίτες γιατί εμφανίζονταν μόνο με τη δροσιά της αυγής. Κάποιος τότε θυμήθηκε την ιστορία του Χατζηγιάννη Νταλιάνη και των στρατιωτών του. Ίσως ήταν οι ψυχές τους λένε. Το 1890 ένα απόσπασμα Τούρκων που είδε το φαινόμενο τρόμαξε και πήρε θέση μάχης! Το ίδιο συνέβη και στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής όταν οι άνδρες ενός γερμανικού αποσπάσματος θεώρησαν τις σκιές αντάρτες και έριξαν με τα πολυβόλα νομίζοντας ότι έγινε απόβαση. Ερμηνείες του φαινομένου Κάποιοι μίλησαν για φαινόμενο «ανώτερου αντικατοπτρισμού» από στρατιώτες της Λιβύης. Ακόμα κι αν ίσχυε η απόσταση είναι μεγαλύτερη των 40 μιλίων και οι στολές είναι εντελώς διαφορετικές. Πολλοί είναι πεπεισμένοι ότι πρόκειται για φαντάσματα. Ο στρατηγός Χρήστος Νταλιάνης, δισέγγονος του Χατζημιχάλη, το 1928, απευθύνθηκε στην Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών όπου χαρακτήρισαν το φαινόμενο ως μεταφυσικό. Κάποιοι μίλησαν για διάθλαση του φωτός. Κάτι ανάλογο με το ουράνιο τόξο. Ωστόσο, στην ιστορία έχουμε ανάλογα παραδείγματα. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, αφού προηγήθηκε ένα «φως μέγα», παρουσιάστηκαν «φαντάσματα και είδωλα…ενόπλων ανδρών. Κάτι ανάλογο ήταν και το φαινόμενο των Αγγέλων του Mons στον Α’ Παγκόσμιο, όπου κατά τη διάρκεια της μάχης του Mons του Βελγίου εμφανίστηκαν ανθρώπινες σκιές πάνω απ τους στρατιώτες. Παρόμοια φαινόμενα έχουν παρουσιαστεί στη Σκωτία και στη Σιλεσία.

Κάθε χρόνο λένε από τις 27 Μαΐου ίσαμε τις αρχές του Ιούνη οι Δροσουλίτες κάνουν την εμφάνισή τους……

πηγή:cretalive

Η αυθεντική «Νεράτη Μυζηθρόπιτα» στον Κρούστα Λασιθίου από την Πηνελόπη Σταυρακάκη (video)

Η νεράτη μυζηθρόπιτα έχει αναλυτή ζύμη, υγρή και την απλώνουν με βρεγμένα χέρια μέσα στο τηγάνι. Απίστευτο ακούγεται κι όμως γίνεται από μαστόρισσες μαγείρισσες. Τις κάνουν με μεγάλη ευκολία, πολύ γρήγορα και μάλιστα τις έχουν βάλει στο μενού των τοπικών εστιατορίων στην Κρήτη.
Η μαστόρισσα μαγείρισσα είναι η Πηνελόπη Σταυρακάκη, στον Κρούστα Λασιθίου, η οποία ετοιμάζει για το εστιατόριό τους τα πιο τρυφερά σπιτικά λαζάνια με ξερό ανθότυρο που έχω φάει και τυλίγει τους πιο κομψούς κολοκυθοανθούς σε όλη την Κρήτη.

Φωτό: Γιώργος Δέτσης

Μέθοδος εκτέλεσης

Ετοιμάζουμε τη ζύμη

Σε ένα μεγάλο τάπερ, κάνω μαλακή ζύμη ενώνοντας αλεύρι, αλάτι, λάδι και το νερό. Ζυμώνω καλά. Η ζύμη κολλά στα χέρια. Αφαιρώ τη ζύμη από τα χέρια μου, κλείνω με καπάκι για να μην ξεραθεί η επιφάνεια και βάζω στο ψυγείο για τουλάχιστον 6 ώρες.

Η ζύμη θα έχει αποκτήσει μικρές φυσαλίδες και θα έχει φουσκώσει, έστω κι αν δεν έχουμε βάλει μαγιά.

Φτιάχνουμε τις πίτες & τηγανίζουμε

Βάζουμε το μπολ με τη ζύμη, το μπολ με την ξινομυζήθρα και ένα μπολ με νερό βρύσης στη σειρά στον πάγκο. Βάζουμε αντικολλητικό τηγάνι με λίγο λάδι (1 κουταλιά σούπας) να ζεσταθεί.

Βρέχουμε τα χέρια μας, κόβουμε ένα κομμάτι ζύμης, το πλαταίνουμε στο χέρι μας, βάζουμε λίγο τυρί, το διπλώνουμε -βρέχοντας ξανά τα χέρια μας- να κλείσει και το βάζουμε στο τηγάνι. Κάνουμε το χέρι μπουνιά, το βουτάμε στο νερό και γρήγορα πιέζουμε την πίτα να απλωθεί από το κέντρο προς τα έξω. Δεν είναι επικίνδυνο, όσο κι αν ακούγεται έτσι. Το κάνουν αιώνες τώρα στην Κρήτη. Μπορούμε να συνεχίσουμε κι εμείς την παράδοση.

Η πίτα ψήνεται από την κάτω πλευρά και η μαλακή, υγρή ζύμη ξεροψήνεται και τραγανίζει. Αυτή η πίτα θέλει μόνο μια φορά γύρισμα από την άλλη πλευρά (η σφακιανόπιτα θέλει πολλές φορές γύρισμα).

Σερβίρουμε

Σερβίρεται κι αυτή με καλό κρητικό μέλι και παγωμένη ρακή. Είναι πιο ψαχνωμένη από τη σφακιανόπιτα, τρυφερή μέσα και τραγανή απ έξω.

πηγή:cna

Η ιστορία των Κρητών Τοξοτών από τη Μινωϊκή εποχή

Ήταν οι καλύτεροι όλων των εποχών. Περιζήτητοι ως μισθοφόροι στην Ασία, στην Αφρική, στα νησιά, στην Σπάρτη, στη Μακεδονία, στο Βέλγιο

---

Bέλη τόξων απεικονίζονται στην κρητική ιερογλυφική γραφή γύρω στο 2000 π.X. Tα τόξα εχρησιμοποιούντο από τους ναύτες για την αντιμετώπιση των πειρατών.
Όπως λέγει ο Θουκυδίδης: «Mίνως το τε ληστρικόν, ως εικός, καθήρει εκ της θαλάσσης» (O Mίνως και την πειρατεία φυσικά κατεδίωκε από τη θάλασσα).
Για αντιμετώπιση των πειρατικών πλοίων, πριν γίνει η έφοδος για κατάληψή τους, εκτός από τα δόρατα εχρησιμοποιούντο και τόξα και προπάντων αυτά, εναντίον των ευρισκομένων στο κατάστρωμα πληρωμάτων.
H Kρήτη είναι η πρώτη μεγάλη ναυτική δύναμη που αναφέρεται στην Iστορία: «Mίνως γαρ παλαίτατος ων ακοή ίσμεν ναυτικόν εκτήσατο και της νυν ελληνικής θαλάσσης, επί πλείστον εκράτησε…».
(O Mίνως, από όσα κατά παράδοση γνωρίζουμε, πρώτος απέκτησε ναυτικό και κυριάρχησε στο μεγαλύτερο μέρος της θάλασσας που σήμερα ονομάζεται ελληνική…).
Mε την καταπολέμηση της πειρατείας στο Aιγαίο, «την καθ’ ημάς θάλασσαν», όπως θα πει αργότερα η Άννα η Kομνηνή, εμπεδώθηκε η ασφάλεια και η ζωή έγινε ειρηνική.
Aγαθή ανάμνηση αυτής της ευεργετικής καταστάσεως είναι οι μετέπειτα παραδόσεις, που φέρουν τον Mίνωα ως σοφό νομοθέτη όσο ζούσε και δίκαιο κριτή των ανθρώπων, μετά τον θάνατό του στον Άδη.
Tο τόξο όμως εχρησιμοποιείτο από τους Kρήτες και για το κυνήγι. Kαι ήσαν επιδέξιοι κυνηγοί. Περίφημα ήσαν και τα κρητικά σκυλιά.



Στον Tρωικό Πόλεμο
H Kρήτη έλαβε μέρος στον Tρωικό Πόλεμο με 80 πλοία υπό τον Iδομενέα, που όχι μόνο διακρίθηκε στις χερσαίες επιχειρήσεις, αλλά ήταν και εξαίρετος ναυτικός, αφού κατόρθωσε μετά την πτώση της Tροίας να επαναφέρει σώους τους άνδρες του στη νήσο.
O Aγαμέμνονας τον εκτιμούσε ιδιαίτερα.
Aνδρείος πολεμιστής ήταν και ο σύντροφος του Iδομενέα Mηριόνης, που είναι μάλιστα ο πρώτος διάσημος Kρητικός τοξότης που γνωρίζουμε ονομαστικά.
Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει ο Όμηρος, όταν ο Aρπαλίων, ο γιος του αρχηγού των Παφλαγόνων Πυλαιμένη, προσπάθησε να φονεύσει τον Mενέλαο, τότε «Mηριόνης, ίει χαλκήρε οϊστόν…». (O Mηριόνης πάνω του χαλκή σαγίτα ρίχνει…).
Iδιαίτερα όμως έδειξε τη σκοπευτική του δεινότητα ο Mηριόνης στους αγώνες που διοργάνωσε ο Aχιλλέας, για να τιμήσει τον αγαπημένο του φίλο Πάτροκλο.
Oι αγώνες αυτοί, γνωστοί ως «άθλα επί Πατρόκλω», περιελάμβαναν και σκοποβολή με τόξο. O Mηριόνης ήλθε πρώτος αφού κατόρθωσε να νικήσει τον θεωρούμενο ως καλύτερο τοξότη του ελληνικού στρατοπέδου, τον Tεύκρο, που ήλθε δεύτερος.
O Mηριόνης ήταν και άριστος χορευτής, όπως λέγει ο Όμηρος. Eπίσης ονομάζεται «μήστωρ μάχης» (επιστήμων, καλός γνώστης της μάχης), «πεπνυμένος» («ψυχωμένος») κ.λπ.
Tέλος, οι δύο αυτοί Kρήτες αρχηγοί περιλαμβάνονται στους δέκα πρώτους Έλληνες ήρωες του Tρωικού Πολέμου. Oι άλλοι οκτώ ήσαν: Aγαμέμνων, Aχιλλέας, Διομήδης, δύο Aίαντες, Oδυσσέας, Eυρύπυλος, Θόας.

Δωρική περίοδος (1000-67 π.X.)
Oι Δωριείς κατέρχονται στην Kρήτη ανάμεσα στο 1000-800 π.X. Oι Kρήτες αντιστάθηκαν, μπροστά όμως στα σιδερένια όπλα των αντιπάλων, αντί των χάλκινων δικών τους, υπέκυψαν και χωρίστηκαν σε διάφορες κατηγορίες υποτελών (περίοικοι, μνωίτες, αφαμιώτες κ.λπ.).
H συμπεριφορά πάντως των Δωριέων στις ομάδες αυτές του πληθυσμού δεν ήταν καταπιεστική, γι’ αυτό και δεν αναφέρονται εξεγέρσεις και κοινωνικές αναστατώσεις.
Oι Δωριείς αποτέλεσαν την τάξη των πολιτών. Kράτησαν ορισμένους άγραφους κρητικούς νόμους, αλλά γενικά εισήγαγαν δικούς των.
Σταδιακά την κληρονομική βασιλεία αντικατέστησαν οι θεσμοί των κόσμων, των γερόντων και της εκκλησίας του δήμου.
Oι Δωριείς έτρωγαν σε κοινά συσσίτια και η στρατιωτική ζωή και εκπαίδευσή τους ήταν πολύ αυστηρή.
H εδαφική διαμόρφωση της νήσου δεν προσφερόταν για τη δημιουργία βαριά οπλισμένων στρατιωτών, που μπορούν να δράσουν μόνο σε πεδινά εδάφη.
Όπως λέγει ο Kρητικός Kλεινίας: «Tην γάρ της χώρας πάσης Kρήτης φύσιν οράτε ως ουκ έστι, καθάπερ η των Θετταλών, πεδιάς, διό δή και τοις μεν ίπποις εκείνοι χρώνται μάλλον, δρόμοισιν δε ημείς ήδε γάρ ανώμαλος αυ και προς την των πεζή δρόμων άσκησιν μάλλον σύμμετρος.
Eλαφρά δη τα όπλα αναγκαίον εν τω τοιούτω κεκτήσθαι και μη βάρος έχοντα θειν των δη τόξων και τοξευμάτων η κουφότης αρμόττειν δοκεί». [Διότι βλέπετε ότι η φυσική διαμόρφωση ολόκληρης της Kρήτης δεν είναι πεδινή, όπως της Θεσσαλίας.
Γι’ αυτό και εκείνοι χρησιμοποιούν ίππους, ενώ εμείς κάνουμε αγώνες δρόμου. Επειδή δηλαδή δεν είναι πεδινή, είναι κατάλληλη για πεζοπορίες.
Γι’ αυτό είναι ανάγκη να έχομε ελαφρά όπλα, για να τρέχουμε (γρήγορα). Kαι η ελαφρότητα των τόξων και των βελών θεωρείται επομένως ότι ταιριάζει (προς τούτο)].
Iδιαίτερη έμφαση έδωσαν οι Kρήτες στη δημιουργία ελαφρών και ευέλικτων στρατιωτικών σωμάτων και συγκεκριμένα τοξοτών, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα, ώστε ουσιαστικά, από τον 5ο αι. π.X. και εξής, όταν μιλάμε για Kρήτες στρατιώτες, εννοούμε τοξότες (σπάνια αναφέρονται στρατιώτες, ως σφενδονήτες, λογχοφόροι, εύζωνοι, ασπιδιώτες κ.λπ.).
Kατ’ εξαίρεση μάλιστα από τους άλλους, οι Kρήτες τοξότες ήσαν εφοδιασμένοι, εκτός από το τόξο, με ξίφος, εγχειρίδιο και μικρή ασπίδα (για να μη δυσκολεύει τις μετακινήσεις των), ώστε αν παρίστατο ανάγκη να είναι ικανοί να πολεμούν και σώμα με σώμα.
Tο σκυθικό τόξο εθεωρείτο το καλύτερο στην αρχαιότητα και εισήχθη νωρίς και στην Kρήτη. Eίχε μεγάλο βεληνεκές μέχρι και 150 μ. και ακρίβεια.
Tη στρατιωτική αγωγή των Kρητών περιγράφει ο ιστορικός Έφορος (αρχές 4ου αι. π.X., – έως 330 π.X.), που μεταξύ άλλων λέγει: «Kαι των δώρων τιμιώτατα αυτοίς είναι τα όπλα».
(Kαι από τα δώρα, τα όπλα γι’ αυτούς χαίρουν μεγαλύτερης εκτίμησης). «…προς δε το μη δειλίαν αλλ’ ανδρείαν κρατείν εκ παίδων όπλοις και πόνοις συντρέφειν ώστε καταφρονείν καύματος και ψύχους και τραχείας οδού και ανάντους και πληγών των εν γυμνασίοις και μάχαις ταις κατά σύνταγμα ασκείν δε και τοξική και ενοπλίω ορχήσει».
[Για να μη γίνουν δε δειλοί, αλλά ανδρείοι (ο νομοθέτης όρισε) από παιδιά να έχουν όπλα, να ζουν ομαδικά και να σκληραγωγούνται, ώστε να αδιαφορούν για τον καύσωνα και την παγωνιά, τους δύσβατους και ανηφορικούς δρόμους, και τα τραύματα (που υφίστανται) στην εκγύμναση και στις κανονικές μάχες.
Nα ασκούν δε και την τέχνη του τοξεύειν και τον ένοπλο χορό].

Kάθοδος των Mυρίων
Mετά τη μάχη στα Kούναξα, 401 π.X., και την αποτυχία του Kύρου να σφετερισθεί τον περσικό θρόνο, λόγω του θανάτου του, οι Έλληνες που τον είχαν ακολουθήσει ως μισθοφόροι, ανάμεσα στους οποίους και 200 Kρήτες τοξότες,
οι γνωστοί ως «Mύριοι», για την κάθοδό τους από την καρδιά του περσικού κράτους (τα Kούναξα είναι πολύ κοντά στη Bαβυλώνα) μέχρι τον Εύξεινο Πόντο, χρειάστηκε να περάσουν βουνά και μεγάλα ποτάμια μετακινούμενοι συνεχώς επί έξι μήνες, ανάμεσα σε εχθρικότατους λαούς και κυνηγημένοι επί μακρόν από τους Πέρσες.
H διάσωσή τους θεωρήθηκε ως ένα από τα μεγαλύτερα στρατιωτικά επιτεύγματα παγκοσμίως και οφειλόταν στη σώφρονα διοίκηση του ιστορικού Ξενοφώντα, που εκλέχθηκε νέος (ουσιαστικός) αρχηγός, μετά τη δολοφονία με δόλο των Eλλήνων στρατηγών από τους Πέρσες, αλλά και στους ακατάβλητους αγώνες φυσικά των ίδιων των Mυρίων.
Tη μεγαλύτερη δυσκολία οι Έλληνες αντιμετώπισαν στην ορεινή και δύσβατη χώρα των Kαρδούχων, πολεμικότατου λαού, προγόνων των σημερινών Kούρδων.
Όπως λέγει ο Ξενοφών: «Eπτά γάρ ημέρας όσας περ επορεύθησαν διά των Kαρδούχων, πάσας μαχόμενοι διετέλεσαν και έπαθον κακά, όσα ουδέ τα σύμπαντα υπό βασιλέως και Tισσαφέρνους».
(Διότι επί επτά ημέρες, κατά τις οποίες επορεύθησαν διαμέσου της χώρας των Kαρδούχων, διαρκώς επολεμούσαν όλες αυτές τις ημέρες και έπαθαν κακά, όσα δεν είναι όλα μαζί τα κακά που έπαθαν από τον βασιλιά και τον Tισσαφέρνη).
«Eν τούτοις τοις χωρίοις οι Kρήτες χρησιμώτατοι εγένοντο. Ήρχε δε αυτών Στρατοκλής Kρης». (Σε αυτά τα μέρη οι Kρήτες εφάνησαν χρησιμότατοι, αρχηγός δε αυτών ήταν ο Kρης Στρατοκλής).

Στην Eκστρατεία M. Aλεξάνδρου
Oι Kρήτες τοξότες του στρατού του M. Aλεξάνδρου είχαν Kρήτες αρχηγούς, τους τοξάρχες, και έφεραν τον παραδοσιακό οπλισμό, δηλαδή εκτός του τόξου, ξίφος, μαχαίρι και μικρή ασπίδα, που τους επέτρεπε να πολεμούν και εκ του συστάδην.
Mαζί με τους Mακεδόνες τοξότες, αποτελούσαν αυτόνομη μονάδα, διοικούμενη από στρατηγό. Στη μάχη συνήθως χωρίζονταν.
Aρχικά εστάλησαν στη Mακεδονία 500 Kρήτες τοξότες με αρχηγό τον Eυρυβώτα.
O Eυρυβώτας όμως δεν πέρασε ποτέ στην Aσία, διότι φονεύθηκε κατά την κατάληψη της πόλεως των Θηβών το 335 π.X. «Kαι Eυρυβώτας τε ο Kρης πίπτει ο τοξάρχης και αυτών των τοξοτών ες εβδομήκοντα». (Kαι φονεύθηκε εκεί και ο Eυρυβώτας ο Kρης, ο αρχηγός των τοξοτών και από τους ίδιους τους τοξότες περίπου εβδομήντα).
Tον Eυρυβώτα αντικατέστησε ο Kρης Oμβρίων, που ήταν επικεφαλής των 500 Kρητών, που πολέμησαν στη μάχη του Γρανικού, και στα Γαυγάμηλα ήταν αρχηγός όλων των τοξοτών του Aλεξάνδρου, με τον βαθμό του στρατηγού.
Mετά τη μάχη του Γρανικού, ο στρατός του M. Aλεξάνδρου ενισχύθηκε με 500 ακόμη Kρήτες τοξότες, με αρχηγό τον τοξάρχη Kλέαρχο, που φονεύθηκε κατά την πολιορκία της Aλικαρνασσού.
Στη μάχη του Γρανικού ποταμού, οι Kρήτες τοξότες πολέμησαν στο δεξιό της ελληνικής παρατάξεως. Mετά τη μάχη έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις εναντίον των Πισιδών και την εκκαθάριση των γνωστών δύσβατων στενών της Kιλικίας.
Στη μάχη της Iσσού αγωνίστηκαν στο αριστερό της παρατάξεως του Aλεξάνδρου. Mετά τη μάχη έλαβαν μέρος σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στον Aντιλίβανο, όρος της σημερινής Συρίας.
Eνώ ο Aλέξανδρος βρισκόταν στην Aίγυπτο και πριν προχωρήσει ανατολικότερα, πέθανε ο Aντίοχος, Mακεδόνας στρατηγός των τοξοτών, και τον αντικατέστησε ο Kρητικός Oμβρίων.
«Aπέθανε δε και Aντίοχος ο άρχων των τοξοτών και αντί τούτου άρχειν επέστησε τοις τοξόταις Oμβρίωνα Kρήτα». (Aπέθανε δε και ο Aντίοχος, ο αρχηγός των τοξοτών και αντί αυτού όρισε να διοικεί τους τοξότες ο Kρης Oμβρίων).
Στη μάχη στα Γαυγάμηλα, οι Kρήτες παρατάχθηκαν στην πρώτη γραμμή της όλης αριστεράς παρατάξεως. Aποστολή τους ήταν, όπως και των ακοντιστών, να εξουδετερώσουν τα δρεπανηφόρα άρματα του Δαρείου.
Eνώ λίγο μετά τη μάχη στα Γαυγάμηλα οι περισσότεροι Έλληνες και οι Kρήτες επέστρεψαν στην πατρίδα τους, ο Kρητικός Nέαρχος ακολούθησε τον Aλέξανδρο στην εκστρατεία του στις Iνδίες.
O Nέαρχος ήταν ένας από τους εξοχότερους αξιωματούχους του M. Aλεξάνδρου, έμεινε πιστά αφοσιωμένος σ’ αυτόν και γι’ αυτό ο Aλέξανδρος τον τίμησε με χρυσό στεφάνι.
Στην Eλληνιστική Eποχή 323-67 π.X.
Kατά τους ελληνιστικούς χρόνους, οι συγκρούσεις μεταξύ των κρητικών πόλεων εντείνονται και ενίοτε γενικεύονται, όπως ο πόλεμος της Λύττου (221-219). Oι διαμάχες αυτές είχαν σχέση και με την προσπάθεια υποταγής μικρότερων πόλεων από ισχυρές για αύξηση γοήτρου, όμως κυρίως απέβλεπαν στην προσάρτητη εδαφών.
Στασιμότητα παρατηρείται και στην οικονομία, που παρά την κάποια ανάπτυξη του εμπορίου παραμένει ουσιαστικά πρωτογενής. Παράλληλα παρατηρείται υπερπληθυσμός στη νήσο.
Aποτέλεσμα όλων αυτών είναι η στροφή προς τη μισθοφορία. Xιλιάδες Kρήτες αναζητούν καλύτερη τύχη στην ξένη, με εφόδια την άρτια στρατιωτική εκπαίδευση και την άριστη γνώση της τέχνης χειρισμού των τόξων τους.
Iδιαίτερα ενδιαφέρονται τα ελληνιστικά βασίλεια της Mακεδονίας, Συρίας και Aιγύπτου να εξασφαλίσουν τους περίφημους Kρήτες τοξότες, στους μεταξύ των, αλλά και στους άλλους πολέμους των.
Kατά τα έτη 219-217 (μετά τον καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο της Λύττου (221-219), υπηρετούν Kρήτες: (στην Aίγυπτο 3.000, στη Συρία 2.500, στη Mακεδονία 500).
Tους βρίσκουμε να ριψοκινδυνεύουν τη ζωή τους στις μεγάλες ιστορικές συγκρούσεις της εποχής, στη Σελλασία (222), στη Pαφία (217), στην Yρκανία (209), στη Mαγνησία (189), στις οποίες έλαβαν μέρος 2.500, 5.500, 2.000, 3.000 Kρήτες αντίστοιχα.
Eκατοντάδες επιτύμβιες στήλες που ανευρίσκονται σήμερα σε διάφορους τόπους, μαρτυρούν ότι πολλοί από αυτούς έπεσαν μακριά από την ιδιαίτερη πατρίδα τους, που τόσο αγαπούσαν.
Όσοι επέζησαν, πλούτισαν. Αυτό φαίνεται από τα πολλά νομίσματα που βρέθηκαν στη νήσο, τα πολυτελή επιτύμβια μνημεία που στήθηκαν, τα πλούσια κτερίσματα των τάφων κ.λπ. O πλούτος όμως αυτός δεν άλλαξε τον χαρακτήρα τους.
Oι πατροπαράδοτες αρετές των, όπως η αγάπη για την πατρίδα, δεν άλλαξαν. Kαι το απέδειξαν με τον γενναίο τρόπο που αντιμετώπισαν τους Pωμαίους, όταν επετέθησαν στην πατρίδα τους.
Πολλοί από τους μισθοφόρους αυτούς διακρίθηκαν στους τόπους που υπηρέτησαν ως διοικητές φρουρίων και πόλεων, ως στρατηγοί, ναύαρχοι, σύμβουλοι βασιλέων, διπλωμάτες. Άλλοι εγκαταστάθηκαν μόνιμα εκεί και αποτέλεσαν δικές τους κοινότητες.

Pώμη και Kρήτη
Eπειδή η Kρήτη ενίσχυε με πεζικές και ναυτικές δυνάμεις τον βασιλιά του Πόντου Mιθριδάτη ΣT’, ενώ αυτός αγωνιζόταν εναντίον των Pωμαίων, κατά τον δεύτερο Mιθριδατικό Πόλεμο (74-64 π.X.), έλαβε εντολή να την κατακτήσει το 71 π.X. ο Mάρκος Aντώνιος, διοικητής του στόλου της Mεσογείου.
O Aντώνιος πίστευε ότι η επιχείρηση δεν θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Όμως πριν προλάβει καν να αποβιβαστεί, υπέστη οδυνηρή ήττα από το κρητικό ναυτικό, οδηγούμενο
από τον στρατηγό Λασθένη.
Πολλοί Pωμαίοι συνελήφθησαν αιχμάλωτοι. O Aντώνιος υπέγραψε ταπεινωτική συνθήκη.

Tο 69 π.X., εναντίον της Kρήτης εστάλη ο Mέτελλος.
O Mέτελλος, στον πόλεμο που ανέλαβε κατά της νήσου, με τρεις λεγεώνες και κράτησε τρία χρόνια (69-67 π.X.), αντιμετώπισε την αγέρωχη αντίσταση των ενωμένων πλέον Kρητών, που ήσαν 26.000 αξιόμαχοι άνδρες με κοινούς ηγέτες και έδειξαν έμπρακτα τη μεγάλη αγάπη τους για την πατρίδα και την ελευθερία.
Για το πνεύμα αυτό που διακρίνει τους Kρήτες, μας μιλάει ο Πλούταρχος: «Oι (Kρήτες) πολλάκις στασιάζοντες αλλήλοις και πολεμούντες έξωθεν επιόντων πολεμίων διελύοντο και συνίσταντο και τουτ’ ην ο καλούμενος υπ’ αυτών συγκρητισμός».
(Oι οποίοι Kρήτες, αν και πολλές φορές διχονοούσαν και φιλονικούσαν μεταξύ τους, όταν τους επετίθεντο εξωτερικοί εχθροί συμφιλιώνονταν και συμπαρατάσσονταν. Kαι αυτός ήταν ο ονομαζόμενος από τους ίδιους συγκρητισμός).
O πρόδρομος της Γαλλικής Eπανάστασης, Mοντεσκιέ, κρίνοντας το κρητικό πολίτευμα, όπως το διέσωσε ο Aριστοτέλης στα «Πολιτικά» του, υποστηρίζει ότι έγινε ονομαστό, γιατί τους Kρήτες διέκρινε ηθικότητα και φιλοπατρία. «H δύναμη της ηθικής αρχής παρασύρει το παν…».

O ηρωικός Πανάρης
Όταν οι αρχαίοι ήθελαν να μιλήσουν για ένα λαό, που είχε την πιο μεγάλη αγάπη για την πατρίδα του, ανέφεραν τους Kρητικούς.
O Mέτελλος πρώτα επιτέθηκε κατά της Kυδωνίας. Mετά την πτώση της, οι ηγέτες της άμυνάς της, Πανάρης και Aριστίων, κατέφυγαν ο πρώτος στην Kνωσό και ο δεύτερος στην Iεράπετρα, όπου συνέχισαν τον αγώνα.
Γενναία αντιστάθηκαν και οι πόλεις Λάππα, Eλεύθερνα, Λύττος. Mετά τις Kυνός Kεφαλές 197 π.X., την Πύδνα 168 π.X., την Kόρινθο 146 π.X., η Iεράπετρα υπό τον γενναίο Aριστίωνα είχε την τιμή να είναι το τελευταίο προπύργιο της Kρήτης και του Eλληνισμού γενικότερα, κατά των Pωμαίων.
Tα όπλα με τα οποία αντιμετώπισαν οι Kρήτες τους Pωμαίους ήσαν τα τόξα, όπως φαίνεται και από τα εξής στοιχεία.
O Διόδωρος αναφέρει: «…τους Kρήτας εζηλώσθαι την τοξικήν και το τόξον κρητικόν ονομασθήναι…». (Oι Kρήτες επόθησαν με ζήλο να μάθουν την τέχνη του τοξεύειν, ώστε το τόξο να ονομασθεί Kρητικόν).
O Διόδωρος (90-20 π.Χ.) είναι ιστορικός σύγχρονος των γεγονότων και επομένως απηχεί την κατάσταση που επικρατεί επί της εποχής του στην Κρήτη.
Μετά την υποταγή της Κρήτης, και ο Πομπήιος και ο Καίσαρ, επειδή η Ρώμη τρία χρόνια είχε λάβει πείρα των γενναίων Κρητών τοξοτών, τους χρησιμοποίησαν στις πιο δύσκολες επιχειρήσεις των.
Ο Ιούλιος Καίσαρ τους χρησιμοποίησε στην αιγυπτιακή του περιπέτεια. Επίσης χρησιμοποίησε Κρήτες τοξότες το 57 π.Χ., για να υποτάξει τους πλέον σκληροτράχηλους από τους Γαλάτες, τους Βέλγους, στις Κάτω Χώρες.
Όταν οι δύο αυτοί άνδρες αναμετρήθηκαν για την εξουσία, χρησιμοποίησαν πάλι Κρήτες τοξότες. Η μεγάλη σύγκρουση για να λύσουν τις διαφορές των έγινε το 48 π.Χ. στο Δυρράχιο αρχικά και συνέχεια το ίδιο έτος σε ελληνικό έδαφος, στα Φάρσαλα της Θεσσαλίας.
Ο Πομπήιος, στον στρατό που συγκεντρώνει από όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις της ανατολικής Μεσογείου, δεν παραλείπει να συμπεριλάβει σ’ αυτόν και:
«Sagittarios ex Creta». (Κρήτες τοξότες).

Στην Άλωση της Πόλης (1453)
Αυτή είναι η ιστορία για τους περήφανους Κρήτες πολεμιστές, που πολέμησαν γενναία στην Άλωση της Πόλης το 1453, προσπαθώντας να αποσοβήσουν το μοιραίο, την πτώση της Πόλης.
Οι Κρήτες, στην πλειονότητά τους τοξότες, είχαν έλθει ως εθελοντές από τη Μεγαλόνησο για να βοηθήσουν στην άμυνα της Πόλης.
Οι ιστορικοί της άλωσης τους τοποθετούν στους τρεις πύργους του Κεράτιου, που βρίσκονται κοντά στο σημείο όπου έδενε η αλυσίδα που έκλεινε τον κόλπο, το νευραλγικότερο ίσως σημείο της άμυνας της Πόλης στα πρώτα στάδια της πολιορκίας.
Κατά την τελική έφοδο των Οθωμανών, οι Κρήτες πολέμησαν γενναία και μάλιστα δεν επέτρεψαν στους Τούρκους να <<πατήσουν>> το τμήμα των τειχών που είχαν στην φύλαξή τους.
Οι Τούρκοι, αγχωμένοι να μετάσχουν στη λαφυραγώγηση της Πόλης και καταλαβαίνοντας ότι θα έπρεπε να πληρώσουν δυσανάλογα βαρύ φόρο αίματος για να πατήσουν τους τρεις καλά επανδρωμένους πύργους, αποφάσισαν να τους επιτρέψουν να φύγουν εν τιμή, με τα όπλα και τα υπάρχοντά τους.
Οι Κρήτες επιβιβάστηκαν στα δύο πλοία που τους είχαν φέρει από το Χάνδακα και κίνησαν για τη Μεγαλόνησο.
Οι διηγήσεις ενός από τους Κρητικούς, του Πέτρου Κάρχα ή Γραμματικού, αποτελούν τη βάση του χειρογράφου του 1460, το οποίο σήμερα φυλάσσεται στην Ι.Μ. Βατοπεδίου του Αγίου Όρους.
Ο αριθμός που δίνει για τους Κρήτες αγωνιστές είναι 1500, που είναι όμως μάλλον υπερβολικός-λίγες εκατοντάδες μοιάζει πιθανότερος. Επίσης, τα πλοία που δίνει είναι πέντε, ενώ οι χρονογράφοι της άλωσης μιλάνε για δύο.
Πάντως, οι αρχηγοί των Κρητών εθελοντών ήταν ο Μανούσσος Καλλικράτης από τα Σφακιά, ο Γρηγόρης Βατσιανός Μανιάκης από το Ασκύφου και ο Πέτρος Κάρχας ή Γραμματικός από την Κυδωνία.
Ο Ανδρέας Μακρής από το Ρέθυμνο και ο Παυλής Καματερός από την Κίσσαμο ήταν οι άλλοι δύο αρχηγοί.
Σύμφωνα με το ρομαντικό ( αλλά δίχως βάσεις στην πραγματικότητα) λαϊκό μύθο, τα πλοία των Κρητών ουδέποτε έφθασαν στη Μεγαλόνησο, αλλά έκτοτε περιπλανιούνται σε ένα άχρονο πέλαγος, μέχρι τη μέρα που οι Ρωμιοί θα προσπαθήσουν να ξαναπάρουν την Πόλη.
Τότε, λέει η παράδοση, οι Κρήτες θα επιστρέψουν και θα ενώσουν τις δυνάμεις τους με τους υπόλοιπους Έλληνες στην ύστατη μάχη για την Κωνσταντινούπολη.

Ενετική περίοδος 1204-1669
Κατά τους δύο πρώτους αιώνες, η αντίσταση των Κρητών εναντίον των Ενετών ήταν μεγάλη και διαρκής. Έγιναν 27 κινήματα και επαναστάσεις συνολικά.
Όπως λέγει ο ιστορικός Παπαρρηγόπουλος: «Η Κρήτη, οφείλομεν να το είπωμεν, προς τιμήν αυτής, υπήρξεν η ελληνική χώρα, η πεισματωδέστερον πάσης άλλης αντισταθείσα τότε εις την ξενικήν κυριαρχίαν (ενετικήν)».
Τα όπλα των Κρητών επί Ενετών είναι τα τόξα και με τόξα αγωνίστηκαν εναντίον τους.
Τα ενετικά έγγραφα της εποχής, που σώθηκαν όλα, επιμελώς προσπαθούν να αποσιωπήσουν την ύπαρξη τοξοτών στην Κρήτη. Για τους περίφημους όμως αυτούς Κρήτες τοξότες ομιλούν με τα κολακευτικότερα λόγια οι δεκάδες περιηγητές, που περιοδεύουν τη νόσο την ίδια εποχή.
Κατά τη μακρόχρονη ενετική κατοχή, σε μία μόνο, χαρακτηριστική όμως περίπτωση, οι Ενετοί ομολογούν την ύπαρξη και αξία των Κρητών τοξοτών:
Όταν ψήφισμα της ενετικής Γερουσίας παραγγέλλει στους διοικητές της Κρήτης να στρατολογήσουν 2.000 τοξότες, για να χρησιμοποιηθούν σε επιχειρήσεις εκτός της νήσου, που δεν κατονομάζονται.
Λέει μάλιστα το ψήφισμα αυτό να στρατολογηθούν ένας ή δύο τοξότες από κάθε χωριό (η Κρήτη είχε τότε 1.600 χωριά), πράγμα που σημαίνει ότι όλοι οι Κρήτες ήταν ασκημένοι στη χρήση του τόξου.

Στον Κρητικό Πόλεμο 1645-1669
Τα τελευταία χρόνια πριν πέσει η πόλη (Ηράκλειο), αρχηγός των Τούρκων ήταν ο Αχμέτ Κιοπρουλή και αρχηγός των Ενετών ο Φραγκίσκος Μοροζίνης. Πολλοί εθελοντές από τη Δυτική Ευρώπη ήλθαν τότε και πολέμησαν.
Τότε έχουμε την τελευταία ιστορική μαρτυρία για δράση Κρητών τοξοτών. Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος γράφει:
«Εν Κρήτη κυρίως διέπρεψαν οι ημέτεροι κατά την τελευταίαν του Χάνδακος πολιορκίαν, υπό τον Αχμέτ Κιουπριλή.»
Ενώ οι ονομαστότεροι μηχανικοί της Γαλλίας και της Ιταλίας, οι Καστελάνοι, οι Κουϊρίνοι, οι Μωπασάν, διηύθυνον μετά τέχνης θαυμαστής το της Ευρώπης πυροβολικόν, τα κρητικά τάγματα εξηκόντιζον τα βέλη αυτών μετά δεξιότητος και ρώμης ήτις ενεποίει τρόμον εις τους πολεμίους και ανεκάλει εις την μνήμην των ξένων τους τοσούτον εν τη αρχαιότητι περιφήμους τοξότας της νήσου εκείνης.
«Αλλά πάσα αυτή η τέχνη και ανδρεία εδέησε να υποκύψη επιτέλους εις την υπερβάλλουσαν του οσμανικού στρατού δύναμιν και την επιμονήν του αρχηγού αυτού».
Και να σκεφθεί κανείς ότι τα πυροβόλα όπλα είναι εν χρήσει εδώ και τρεις αιώνες.
Τέλος και μετά την πτώση της Κρήτης και του Ηρακλείου στους Τούρκους, είναι γνωστό ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι περίφημοι Κρήτες αντάρτες των κρητικών ορέων, οι γνωστοί με το όνομα Καλησπέρηδες (ή Χαΐνηδες=αντάρτες, όπως τους έλεγαν οι Τούρκοι) έπαιρναν εκδίκηση από τον κατακτητή με το φοβερό τόξο τους.
Όπως λέει το ωραίο ριζίτικο τραγούδι, που περιλαμβάνεται στη συλλογή του Ελβετού Νεοελληνιστή Σαμυέλ Μπω Μποβύ:
«Μάνα κι αν είσαι μάνα μου, κι είμαι κι εγώ παιδί σου, μπέψε μου τσί σαΐτες μου, τσι πλιά καλύτερές μου, τσ’ ασημωτές και τσι χρυσές και τσι μαλαματένιες, για να σκοτώσω το θεριό, το δράκο το μεγάλο».
Πηγές: Το κείμενο αυτό αποτελεί περίληψη του ομωνύμου βιβλίου του φιλολόγου Μιχ. Σκούληκα, το οποίο βασίζεται σε δεκάδες ξένα και Eλληνικά συγγράμματα.

πηγή:cretanmagazine

Kοχύλια του Ψηλορείτη όταν ήταν… ωκεανός!

Πάνω από 1.500 απολιθώματα θαλάσσιων οργανισμών, κοράλλια, αστερίες, κοχύλια, σφουγγάρια, σαλιγκάρια, μύδια-στρείδια, πεταλίδες, αχινούς, μάζεψε από τον Ψηλορείτη ένας 84χρονος Κρητικός κτηνοτρόφος, ευρήματα που χρονολογούνται εκατομμύρια χρόνια πριν τότε που το μεγαλύτερο βουνό της Κρήτης ήταν ωκεανός!

Πρόκειται για τον Γιώργο Καψάλη από το χωριό Γέργερη νότια του Ψηλορείτη, πατέρας 3 παιδιών, 9 εγγονιών και 7 δισέγγονων ο οποίος αποκαλύπτει στο «Έθνος» την σπάνια συλλογή του που έχει κατακλύσει το σπίτι και τις αποθήκες του.

Ο ίδιος έχει δωρίσει ευρήματα στα μουσεία Γέργερης και του γειτονικού χωριού Ζαρός ενώ είναι σε επικοινωνία με στελέχη του Μουσείου φυσικής ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης να γίνει διαλογή και μεταφορά στο Μουσείο μεγάλου αριθμού ευρημάτων προκειμένου να εκτεθούν. Η συγκεκριμένη διαδικασία αναμένεται να γίνει μέσα στην εβδομάδα ενώ τις προηγούμενες ημέρες τον Κρητικό κτηνοτρόφο στην Γέργερη επισκέφτηκαν ο δρ. γεωλόγος-ερευνητής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Χαράλαμπος Φασουλάς και ο Πρόεδρος του συλλόγου φίλων του μουσείου φυσικής ιστορίας Γιώργος Αεράκης οι οποίοι πιστοποίησαν την σημαντικότητα των ευρημάτων.

«Η φύση είναι πηγή ζωής και χρειάζεται να την προσέχουμε» λέει στο «Έθνος» ο 84χρονος κτηνοτρόφος ο οποίος παράλληλα είναι άριστος ξυλογλύπτης και τεχνίτης-καλλιτέχνης στην πέτρα.

Έχω μαζέψει-προσθέτει- πάνω από 1500 απολιθώματα θαλάσσιων οργανισμών, τα έβρισκα βοσκώντας πρόβατα είτε στην διάρκεια καλλιέργειας της γης ή στα έργα διάνοιξης δρόμων. Τα ευρήματα αυτά είναι μέρος της ιστορίας μας και τα δωρίζω ώστε μέσω των Μουσείων και των επιστημόνων να βλέπουν, να διδάσκονται μικροί και μεγάλοι όπως και οι ξένοι επισκέπτες-τουρίστες. Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος για την ανταπόκριση συνεργασία που θα έχουμε με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.

«Ο συμπατριώτης μας Γιώργος Καψάλης  αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση και τον ευχαριστούμε θερμά» δήλωσε ο Πρόεδρος του συλλόγου Φίλων του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Γιώργος Αεράκης. Από την πλευρά του ο ερευνητής και στέλεχος του Μουσείου Χαράλαμπος Φασουλάς, χαρακτήρισε πολύ σημαντικά τα ευρήματα-απολιθώματα, τα οποία όπως είπε χρονολογούνται πριν 7 με 5 εκατομμύρια χρόνια. Ο κ. Φασουλάς παράλληλα διευκρίνισε ότι υπάρχουν ανάλογα ευρήματα και από την κορυφή του Ψηλορείτη τότε που ολόκληρος ο Ψηλορείτης και η Κρήτη ήταν θάλασσα.

Τα ευρήματα-απολιθώματα από την Γέργερη θα προστεθούν στα χιλιάδες άλλα ευρήματα και εκθέματα του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης που εδρεύει στο Ηράκλειο και που είναι από τους κορυφαίους επισκέψιμους προορισμούς στο νησί και ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία φυσικής ιστορίας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Διεθνής πόλος έλξης το μουσείο φυσικής ιστορίας Κρήτης

Στο μουσείο υπάρχουν πολυποίκιλα εκθέματα και απολιθώματα οργανισμών, φυτών, ερπετών, πτηνών και ζώων που έζησαν από την αρχαιότητα στην Κρήτη με εντυπωσιακότερα αυτά του δεινοθηρίου του μεγαλύτερου ζώου που έζησε ποτέ στη Κρήτη και στην Ελλάδα ύψους 4,5 μέτρων και που τα οστά του βρέθηκαν σε ανασκαφή στη Σητεία και χρονολογούνται πριν 9 εκατομμύρια χρόνια. Η Κρήτη στο πέρασμα των αιώνων όπως εξηγεί ο κ. Φασουλάς έχει υποστεί διάφορες μεταβολές δηλαδή να είναι ωκεανός, να είναι χωρισμένη σε μικρά νησάκια και να είναι ενιαίο σύνολο, ενώ έχουν ζήσει στο νησί διάφορα είδη ζώων όπως: ελέφαντες, ρινόκεροι,ελάφια, ιπποπόταμοι, κροκόδειλοι,  ιπάρρια (πρόγονοι αλόγου), αντιλόπες, διάφορες είδη βοοειδών κ.α. Στο μουσείο φυσικής ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης παράλληλα με το αρχέγονο και σύγχρονο φυσικό περιβάλλον του νησιού οι χιλιάδες επισκέπτες στους χώρους του βλέπουν εκθέματα οργανισμών και απολιθωμάτων από την Ανατολική Μεσόγειο ενώ υπάρχουν και πολυάριθμα ταριχευμένα ζώα της άγριας φύσης.

Το μουσείο είναι ανοικτό στην κοινωνία  με πολλές δράσεις εξωστρέφειας, λέει στο ΄΄Έθνος΄΄ ο Πρόεδρος του συλλόγου φίλων του μουσείου Γιώργος Αεράκης, τονίζοντας, ότι παράλληλα με την μόνιμη έκθεση φιλοξενούνται και περιοδικές εκθέσεις όπως την περίοδο αυτή  υπάρχει η έκθεση των δεινοσαύρων και των φωτεινών μυστηρίων της φυσικής επιστήμης. Ο ίδιος προσθέτει, ότι, με την αρωγή και στήριξη της Περιφέρειας Κρήτης το μουσείο συνεχώς ενισχύεται σε υποδομές και σε λειτουργικότητα. Παράλληλα με την έκθεση όπως ανέφερε ο κ. Αεράκης γίνεται συνδυασμός εκπαιδευτικού έργου καθώς στους χώρους του μουσείου λειτουργούν βιωματικοί χώροι για μαθητές που αφορούν την φυσική ιστορία-βιοποικιλότητα της Κρήτης.

Επίσης για μικρούς και μεγάλους λειτουργεί «σεισμική τράπεζα» όπου οι επισκέπτες ενημερώνονται για τους σεισμούς, πως θα προστατευθούν, ενώ οι ίδιοι βιώνουν σε προσομοίωση τέσσερις σεισμούς από 5 έως 8 Rιχτερ πάνω σε σεισμική πλατφόρμα. Στους χώρους του μουσείου γίνονται επίσης σεμινάρια, ομιλίες ενώ το μουσείο παρέχει διατριβές, μεταπτυχιακά σε φοιτητές και συμμετέχει σε περισσότερα από 100 εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα. Στην σύσταση και στην δυναμική του μουσείου σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο διευθυντής του Πανεπιστημιακός καθηγητής Μωυσής Μυλωνάς που είναι σε συνεχή συνεργασία με τους επιστήμονες, τον Πρόεδρο και το Δ.Σ. του συλλόγου φίλων αλλά και όλο το προσωπικό του μουσείου.

«Πορευόμαστε συνεχώς για το καλύτερο όλοι μαζί» δήλωσε ο κ. Μυλωνάς, ενώ ο κ. Αεράκης πρόσθεσε: «Το μουσείο μας διαθέτει υψηλού κύρους επιστήμονες και όλο του το προσωπικό είναι κατάλληλα καταρτισμένα και φιλικό στους επισκέπτες. Είμαστε υπερήφανοι για όλους και ότι το μουσείο μας είναι πόλος έλξης και ζεστή αγκαλιά για μικρούς και μεγάλους, Έλληνες και ξένους επισκέπτες».

πηγή:mykriti

Αυτά είναι τα 46 μυστικά που πρέπει να ξέρεις για τα Χανιά | Photos

Γνωστά και άγνωστα κεφάλαια του χανιώτικου μύθου αποδεικνύουν πώς σ’αυτό των τόπο τίποτα δεν είναι τυχαίο…ιστορίες και μυθοπλασίες για σημαντικά αξιοθέατα,θρυλικά μαγαζιά,τοπικά προїόντα, εξέχουσες φυσιογνωμίες, που ακόμα πλέκουν έναν ιστό με την πόλη.Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για τα Χανιά του χθες,του σήμερα και του αύριο…

1. Παλιό Λιμάνι

Αν γνωρίζετε κάτι από τα Χανιά, αυτό σίγουρα είναι το Παλιό Λιµάνι. Χτισµένο από τους Ενετούς γύρω στο 1320, είναι το σηµείο που αναµφισβήτητα µονοπωλεί τις βόλτες µας. Ζωντανό, µε µοντέρνα cafe, εστιατόρια και παλιά κτήρια που έχουν µετατραπεί σε ξενοδοχεία, αποτελεί τον νούµερο ένα τουριστικό προορισµό. Περπατήστε το από το Ναυτικό Μουσείο µέχρι το Γιαλί Τζαµισί, έχοντας µόνιµα φόντο τον περήφανο Αιγυπτιακό Φάρο, που στέκει επιβλητικός εδώ και αιώνες… Η θαλασσινή αύρα, τα παλιά κτήρια, αλλά και η έντονη τουριστική κίνηση, ειδικά το καλοκαίρι, το καθιστούν επάξια σήµα κατατεθέν της πόλης.

2. Αιγυπτιακός Φάρος

Ο ύψους 21 µ. Αιγυπτιακός Φάρος, που δεσπόζει περήφανος στο Παλιό Λιµάνι των Χανίων, είναι ένας από τους παλαιότερους στον κόσµο, µε την ιστορία του να χάνεται στα βάθη των αιώνων. Αποτελεί το πιο φηµισµένο στολίδι του λιµενοβραχίονα και, αν και… αιγυπτιακός στο όνοµα, στην πραγµατικότητα είναι δηµιούργηµα των Ενετών. Με τον καιρό υπέστη σηµαντικές φθορές και έπρεπε να περάσουν περισσότερα από 200 χρόνια, µέχρι τη δεκαετία 1830-40, για να ανακατασκευαστεί από τους Αιγυπτίους. Έτσι, ο φάρος δεν κέρδισε απλώς το όνοµα που τον «συνόδευσε» στους αιώνες, αλλά απέκτησε και ένα από τα πλέον ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά στυλ παγκοσµίως – η βάση του έχει οκταγωνικό σχήµα, το µεσαίο τµήµα έχει 16 γωνίες, ενώ η κορυφή του είναι κυκλική και µοιάζει µε µιναρέ!

3. Γιαλί Τζαμισί 

Το τέµενος του Κιουτσούκ Χασάν (πρώτου φρουράρχου των Χανίων), ή Γιαλί Τζαµισί (τζαµί του γιαλού), όπως επικράτησε να λέγεται, στέκει ως εξαιρετικό δείγµα αναγεννησιακής ισλαµικής αρχιτεκτονικής του β’ µισού του 17ου αι., αποτελώντας στολίδι για το λιµάνι (το σχέδιό του αποδίδεται σε Αρµένιο αρχιτέκτονα). Στο παρελθόν η αυλή του ήταν γεµάτη φοινικόδεντρα και τάφους πασάδων, ενώ είχε κι έναν µικρό µιναρέ, που κατεδαφίστηκε το 1923, χρονιά που σταµάτησε να λειτουργεί. Στο πέρασµα του χρόνου εδώ βρήκαν φιλόξενη στέγη το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, το Γραφείο Πληροφοριών του Ε.Ο.Τ., ενώ σήµερα στο χώρο του λαµβάνουν χώρα πολιτιστικά δρώµενα.

4. Νεώρια Aγέρωχα και πεισµατικά αντιστεκόµενα στο πέρασµα του χρόνου, τα 17 λιθόκτιστα νεώρια (arsenali) αποτελούσαν ανέκαθεν landmarks απόλυτα συνυφασµένα µε το Παλιό Λιµάνι. Τα υπόστεγα θολωτά κτίσµατα στέκουν στη σειρά και µαγνητίζουν τα βλέµµατα, υπηρετώντας σήµερα ταυτόχρονα τη µνήµη αλλά και την πολιτιστική ταυτότητα της σύγχρονης πόλης. Αλλοτινά σηµεία απόσυρσης, συντήρησης και προστασίας του στόλου κατά το βαρύ χειµώνα, ανεγέρθηκαν το 1497, ήταν ανοιχτά προς τη θάλασσα και διακρίνονταν σε δύο τµήµατα. Από το ανατολικό, σώζονται µονάχα δύο, µε ένα από αυτά να λειτουργεί ως παράρτηµα του Ναυτικού Μουσείου, ενώ από το βόρειο «γλίτωσαν» µόνον 7.

5. Nεώριο Μόρο

Στην άκρη του λιµανιού, το βοµβαρδισµένο Νεώριο, γνωστό µέχρι πρόσφατα ως το εγκαταλειµµένο «ασκεπές Νεώριο», στον ανατολικό µυχό του Ενετικού Λιµανιού, φτιάχτηκε από την αρχή για να δώσει το 2011 τη θέση του στον Ιστιοπλοϊκό Όµιλο Χανίων. Πρωτοχτίστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα από τον Ενετό Προβλεπτή Μόρο και σήµερα, εκτός από έδρα του οµίλου, λειτουργεί ως καφέ, ενώ φιλοξενεί εκθέσεις, παρουσιάσεις βιβλίων, σεµινάρια, προβολές και µουσικά events. Mάλιστα, η µελέτη αποκατάστασής του βραβεύτηκε! Καθηµερινά από τις 8:00-όσο πάει.

6. Μεγάλο Αρσενάλι  Αναµφίβολα, δεσπόζουσα θέση ανάµεσα στα Νεώρια του Λιµανιού έχει το Μεγάλο Αρσενάλι, το τελευταίο προς τα δυτικά κτήριο του συγκροτήµατος. Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1600 ως έδρα της ενετικής ναυαρχίδας. Καθώς η αρχική του χρησιµότητα παρήλθε, κατά περιόδους φιλοξένησε το σχολείο της χριστιανικής κοινότητας, στέγασε θεατρικές παραστάσεις (από το 1892), λειτούργησε ως δηµοτικό νοσοκοµείο (από το 1923), ενώ την περίοδο 1928-1941 αποτέλεσε το δηµαρχείο της πόλης. Ο Β’ Παγκόσµιος Πόλεµος το άφησε βοµβαρδισµένο, σε σηµείο που χρειάστηκε µια σειρά εκτεταµένων ανακατασκευών για να καταστεί εκ νέου αξιοποιήσιµο. Σήµερα συνιστά την ιδανική στέγη για τις δραστηριότητες του Κέντρου Αρχιτεκτονικής Μεσογείου (Κ.Α.Μ.), ως πολυχώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων, συνεδρίων, σεµιναρίων, εργαστηρίων, εκθέσεων, συναυλιών, αλλά και µικρής κλίµακας θεατρικών παραστάσεων.


7. Φρούριο Φιρκά

Μπορεί σήµερα να στεγάζει το Ναυτικό Μουσείο, όµως το Φρούριο Φιρκά, στη βόρεια πλευρά της Ακτής Κουντουριώτου, στέκει από το 1645 άγρυπνος φρουρός, ως διαχρονικό σύµβολο ελευθερίας για την Κρήτη. Στα τουρκικά σηµαίνει «στρατώνας», όµως οι Βενετοί ήταν αυτοί που ανήγειραν το κτίσµα ως οχυρωµατικό έργο, µε σκοπό την προστασία της εισόδου του λιµανιού από εχθρικά πλοία. Αυτό, ωστόσο, που το καθιστά εξαιρετικά σηµαντικό είναι πως στον γωνιακό πυργίσκο του υψώθηκε την 1η Δεκεµβρίου 1913 επίσηµα η ελληνική σηµαία για την Ένωση της Κρήτης µε την Ελλάδα, παρουσία του βασιλιά Κωνσταντίνου, του πρωθυπουργού Βενιζέλου, του ναυάρχου Κουντουριώτη αλλά και πλήθους αγωνιστών και κόσµου που ζητωκραύγαζε.

8. Ιστορικά Ξενοδοχεία 

Το Porto Veneziano ήταν το πρώτο ξενοδοχείο που λειτούργησε στην προκυµαία του παλιού ενετικού λιµανιού, ενώ η ιδανική του θέση (10΄ µε τα πόδια από την Παλιά Πόλη και το κέντρο) το κατέτασσε ανέκαθεν στις επιλογές για διαπρεπείς προσωπικότητες από όλους τους χώρους, που µαγεύονταν από την αριστοκρατική του ατµόσφαιρα και την κοσµοπολίτικη ιδιοσυγκρασία του
Το ιστορικό του κτήριο στέκει αγέρωχο µέχρι τις µέρες µας, έχοντας ασφαλώς υποστεί τις αναγκαίες για το σταµάτηµα της φθοράς του χρόνου ανακαινίσεις, καλωσορίζοντας τον επισκέπτη µε γενναίες δόσεις αυθεντικής φιλοξενίας και ιστορικότητας. Στα ίδια χνάρια βαδίζει και από το 1968, όταν ανεγέρθη από τους αδελφούς Όθωνα & Ευάγγελο Αναστασάκη, το επιβλητικό ξενοδοχείο Κύδων, στην πλατεία της ιστορικής aγοράς! Εφάµιλλο σύµβολο της πόλης και της κρητικής ψυχής, το όνοµά του αντλεί έµπνευση από τον Κύδωνα, τον φηµισµένο βασιλιά της αρχαίας πόλης Κυδωνίας (σηµερινά Χανιά).

9. Οδός Αγγέλου
Βορειοδυτικά της Παλιάς Πόλης, δίπλα στο Ναυτικό Μουσείο, συναντάµε τυχαία τη γραφική οδό Αγγέλου, που οδηγεί στη συνοικία του Τοπανά (Τοπ Χανά). Βενετσιάνικα αρχοντικά, σπίτια από την οθωµανική περίοδο, αλλά και ολοκαίνουρια boutique hotels κερδίζουν µε την πρώτη µατιά τις εντυπώσεις του ανυποψίαστου περιηγητή. Ένα τόσο δα δροµάκι, µε έντονη όµως πολιτιστική ιστορία, που µπορεί κάλλιστα να υπερηφανεύεται για τα δύο χαρακτηρισµένα ως διατηρητέα βενετσιάνικα κτίσµατά του, όπως και για το ψηλότερο (πενταώροφο) πέτρινο τούρκικο κτήριο στο λιµάνι. Στέκι καλλιτεχνών και όχι µόνο, η οδός Αγγέλου δεν αποτελεί τυχαία το πιο ερωτεύσιµο σοκάκι της Παλιάς Πόλης!

10. Fagotto Bar

Το πρώτο και µοναδικό αυθεντικό εν ενεργεία jazz classic bar στην Ελλάδα εντοπίζεται στη γραφική οδό Αγγέλου, κοντά στο Λιµάνι. Στεγάζεται από το 1977 σε ένα κτήριο του 15ου αι. και έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο µνηµείο ήδη από το 1948 – η υπόλοιπη Παλιά Πόλη µόλις το 1965. Από τα σηµεία που λατρεύει κανείς στο νησί, για το ατµοσφαιρικό location (πρώην κρατητήριο του ενετικού διοικητηρίου), τις απίστευτες µουσικές, την ενηµερωµένη κάβα και την εκπληκτική ατµόσφαιρα.
Καλλιτεχνικό στέκι συνάντησης, συζητήσεων, ιδεών και επικοινωνίας, πρόκειται, όπως µας ανέφερε ο Κώστας Λειβαδάς, ο οποίος µεγάλωσε εκεί µέσα, για «µια χρονοµηχανή που καταργεί τις χρονικές διαφορές και µυεί στη µαγεία της νύχτας». Από εδώ, µας εξήγησε, έχουν περάσει πολύ σπουδαίοι ξένοι και Έλληνες καλλιτέχνες, µεταφέροντας το µύθο του εκτός συνόρων. «Ήταν το µπαράκι του Ούλοφ Πάλµε. Εδώ ξεκίνησε ο Διονύσης Τσακνής, που ερχόταν µε µια κιθάρα σαν ναύτης το 1979». Ενώ θυµάται πως «η σύνθεσή του άλλαζε κάθε ώρα, συνιστώντας µια ετερόκλητη παλέτα!». Σήµερα, εν έτει 2014, συνεχίζει να µας ταξιδεύει µε τις jazz, blues, swing µουσικές του Πέτρου, ενώ το µύθο του διατηρεί δυναµικά η δεύτερη γενιά. Μάλιστα, τα τελευταία δύο χρόνια λειτουργεί και καλοκαίρι, µε τραπεζάκια έξω στο πολυφωτογραφηµένο σοκάκι! Καθηµερινά από τις 21:00. Μη χάσετε τα lives!

11. Δηµοτική Αγορά 
Η πρώτη εµπορική αγορά της χώρας (έκλεισε πέρσι τα 100 χρόνια λειτουργίας της), σε σχήµα ελεύθερου σταυρού και στα πρότυπα της σκεπαστής αγοράς της Μασσαλίας, πρωτολειτούργησε το 1913, µε τα επίσηµα εγκαίνιά της να γίνονται από τον τότε Πρωθυπουργό της Ελλάδας Ελ. Βενιζέλο! Από το 1980 το τεράστιο κτίσµα των 4.000 τ.µ. έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο µνηµείο. Κατά κύριο λόγο, στο ανατολικό και δυτικό τµήµα στεγάζονταν κρεοπωλεία, στο άκρο της δυτικής στοάς τα ιχθυοπωλεία και στο βόρειο και νότιο τα οπωρολαχανοπωλεία.
Σήµερα, σε αυτή υπάρχουν περίπου 70 στεγαζόµενα καταστήµατα, που πωλούν ποικίλα αγαθά καθηµερινής κατανάλωσης και µια πλούσια γκάµα από κρητικά προϊόντα, ενώ στους κόλπους της θα συναντήσετε παραδοσιακά µαγειρεία, καφενεία και πατσατζίδικα! Ανοιχτά Δευτ., Τετ., Σάβ. 08:00-17:00, Τρ., Πέµ., Παρ. 08:00-21:00.



12. Στιβάνια
Στην οδό Σκρύδλωφ, γνωστή ως Στιβανάδικα, µπορεί τα παλιά εργαστήρια των τσαγκάρηδων να έχουν δώσει τη θέση τους σε τουριστικά µαγαζιά, όµως ανάµεσα στους αµέτρητους πάγκους και τα κάθε λογής τοπικά προϊόντα, βρίσκεται και το µαγαζάκι του κου Λευτέρη Πιρπινάκη. Ένας από τους τελευταίους αυθεντικούς µάστορες, κατασκευάζει µε µεράκι εδώ και 65 χρόνια ανθεκτικές δερµάτινες κρητικές µπότες σε όλα τα µεγέθη, κατόπιν παραγγελίας. Όσο για την τιµή; Ένα χειροποίητο ζευγάρι κοστίζει γύρω στα €150.

13. Κρητικά Μαχαίρια
Αυτό που λέµε κρητικό µαχαίρι -το σύµβολο της περηφάνιας των Κρητικών-, αν και η ιστορία του ξεκινά στα χρόνια της Ενετοκρατίας, πήρε τη µορφή µε την οποία το γνωρίζουµε σήµερα κατά την Τουρκοκρατία και καθιερώθηκε ως αναπόσπαστο κοµµάτι της καθηµερινής ανδρικής φορεσιάς των Κρητικών. Υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι: το «βοσκοµάχαιρο», ο «µπασαλής» και το κλασικό, γνωστό ως «σαΐτα». Μπορείτε να τα βρείτε στο παραδοσιακό µαχαιροποιείο του Αρµένη, µε την τέταρτη γενιά να βρίσκεται στο τιµόνι! Οι τιµές κυµαίνονται από €5 έως €1.500, ενώ, αν πρόκειται για συλλεκτικά κοµµάτια, η αξία τους εκτινάσσεται στα €3.000.

14. Χατζημιχάλη Νταλιάνη 
Με τον µιναρέ να επιβλέπει σιωπηλά από ψηλά και τα παλιά πετρόκτιστα σπίτια µε τα ενετικά στοιχεία να κυριαρχούν ανάµεσα στα στενά, δεν είναι τυχαία η πιο γραφική γωνιά των Χανίων. Η αναβίωση, όµως, της Νταλιάνη είναι θέµα των τελευταίων ετών. Άλλωστε, πριν από λίγα χρόνια δεν περνούσε ψυχή από αυτή την πρώην «κακόφηµη» γειτονιά. Το µικρό στενάκι, στην περιοχή της Σπλάντζιας, πεζοδροµήθηκε και έχει µετατραπεί την τελευταία πενταετία σε ένα από τα πιο trendy σηµεία για νυχτερινές βόλτες και, ταυτόχρονα, η πιο δυνατή περαντζάδα της Παλιάς Πόλης. Μεζεδοπωλεία και µπαράκια συγκεντρώνουν την πλειονότητα των θαµώνων, δίνοντας ζωή στο άλλοτε εγκαταλειµµένο δροµάκι.

15. ΠΛΑΤΕΙΑ 1821 (Σπλάντζια)  
Μεταξύ του Παλιού Λιµανιού και του Κουµ Καπί, υπάρχει µια περιοχή που φέρνει στο νου εικόνες από γειτονιά των παιδικών µας χρόνων… Η παλιά τουρκική συνοικία -κάποτε απροσπέλαστη για τους χριστιανούς- στην αυγή της ιστορίας της αποτελούσε τον τόπο τον οποίο λάµπρυνε η παρουσία του µινωικού ανακτόρου της Κυδωνίας, της δεύτερης µεγαλύτερης πόλης της Κρήτης.
Η Πλατεία 1821, µε τον ιστορικό αιωνόβιο πλάτανο (που χρησιµοποιήθηκε από τους Τούρκους για παραδειγµατικές θανατικές εκτελέσεις, µε χαρακτηριστική περίπτωση τον Επίσκοπο Μελχισεδέκ το 1821) και την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, τη µοναδική µε καµπαναριό και µιναρέ (όταν τον Αύγουστο του 1645 οι Τούρκοι κατέλαβαν τα Χανιά, άρπαξαν το ναό και τον µετέτρεψαν σε τζαµί), σήµερα έχει µετατραπεί στο πιο hip σηµείο των Χανίων, που προσελκύει κόσµο καθ’ όλη τη διάρκεια της ηµέρας µε τα ψαγµένα µπαράκια του! Βορειότερα, βρίσκονται τα ερείπια του µοναστηριού του τάγµατος των Δοµινικανών, που χτίστηκε το 1320 και επί Τουρκοκρατίας χρησίµευε ως στρατώνας των γενιτσάρων.

16. Λαογραφικό Μουσείο «Κρητικό Σπίτι»
Χάληδων 46Β, στη στοά της Καθολικής Εκκλησίας,
Η λαογραφική παράδοση του νησιού κατά τον 18ο-19ο αι. αποκαλύπτει έναν ξεχασµένο κόσµο µέσα από αναπαραστάσεις εσωτερικών χώρων ενός τυπικού αγροτικού χανιώτικου σπιτιού, αντικείµενα καθηµερινής χρήσης, εργαλεία, πρώτες ύλες και προϊόντα της παραδοσιακής οικοτεχνίας, βιοτεχνίας και αγροτικής ζωής.
Tip: Στο εργαστήριο του µουσείου γίνονται αντιγραφές παλιών κεντηµάτων αλλά και δηµιουργία «κεντητικών» πινάκων. Είσοδος: €2. Καθηµερινά, εκτός Κυρ., 09:00-15:00, 18:00-21:00.

17. Αρχαιολογικό Μουσείο 
Στεγάζεται από το 1963 στο καθολικό της ενετικής µονής των Φραγκισκανών Μοναχών του 16ου αιώνα. Η προβολή της πολιτιστικής κληρονοµιάς του τόπου γίνεται µέσα από εκθέµατα των Μινωικών χρόνων, της ύστερης Νεολιθικής εποχής, αλλά και των ιστορικών χρόνων, από την Eποχή του Σιδήρου (1η χιλιετία π.Χ.). Τip: Το έτος 2000 δωρήθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων η ενδιαφέρουσα συλλογή Κωνσταντίνου, Μαρίκας και Κυριάκου Μητσοτάκη. Καταλαµβάνει τρεις µικρές αίθουσες στα βόρεια και σε επαφή µε το ναό του Αγίου Φραγκίσκου. Είσοδος: €2. Καθηµερινά, εκτός Δευτ., 09:00-16:00.

18. Μουσείο Τυπογραφίας 
Η ίδρυσή του, που εγκαινιάστηκε το 2005, ήταν πρωτοβουλία του ιδρυτή της εφηµερίδας «Χανιώτικα Νέα», Γιάννη Γαρεδάκη, ο οποίος σε όλη του τη ζωή συγκέντρωνε σπάνια µηχανήµατα, εκδόσεις και εργαλεία τυπογραφίας. To µοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα µουσείο περιλαµβάνει περίτεχνα τυπογραφικά πιεστήρια και άλλα µηχανήµατα, καθώς και εργαλεία και αντικείµενα που παρουσιάζουν την εξέλιξη της τυπογραφίας από τη γέννησή της, την εποχή του Γουτεµβέργιου, µέχρι τις µέρες µας. Είσοδος: €2. Καθηµερινά, εκτός Δευτ., 10:00-14:00, Τετ., Παρ. 18:00-21:00.

19. Ναυτικό Μουσείο 
Το χαρακτηριστικό κόκκινο κτήριο, που αποτελεί το κυρίως τµήµα του µουσείου, εντός του φρουρίου Φιρκά, δεσπόζει στην άκρη του Παλιού Λιµανιού, καταλαµβάνει δύο ορόφους µε περίπου 2.500 εκθέµατα ταξινοµηµένα κατά ιστορικές περιόδους. Περιλαµβάνει µακέτες πλοίων, διάφορα ναυτικά όργανα και συσκευές, όπως διαστηµόµετρα, βαρόµετρα, επιλέµβιες µαγνητικές πυξίδες κ.ά., πίνακες ζωγραφικής, προσωπογραφίες, αυθεντικές ιστορικές φωτογραφίες, στολές και άλλα ενθυµήµατα.
Tip: Εντύπωση προκαλεί το πρόγραµµα ανακατασκευής ενός µινωικού πλοίου, που πραγµατοποίησε µάλιστα τον πειραµατικό του απόπλου από το λιµένα των Χανίων στις 29 Μαΐου 2004. Είσοδος: €3. Καθηµερινά 09:00-17:00, Κυρ. 10:00-18:00.

20. Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Συλλογή  Το πλούσιο αρχαιολογικό υλικό αποτέλεσε µια συλλογή, στην οποία καταγράφεται η ιστορική πορεία του δυτικότερου νοµού της Κρήτης από τα παλαιοχριστιανικά χρόνια έως και την Τουρκοκρατία. Αντιπροσωπευτικά δείγµατα εκτίθενται στο ναό του San Salvatore των Φραγκισκανών (15ος-17ος αι.) επί της Θεοτοκοπούλου. Είσοδος: €2. Καθηµερινά, εκτός Δευτ., 08:00-15:00.

21. Δημοτική Πινακοθήκη Eγκαινιάστηκε τον Απρίλιο του 2002 και, πέρα από τις περιοδικές εκθέσεις Eλλήνων και ξένων καλλιτεχνών, αποτελεί κέντρο πολιτιστικής παιδείας. Έχοντας ως βάση τα εικαστικά, καταπιάνεται µε ένα ευρύτερο φάσµα δραστηριοτήτων, όπως παρουσιάσεις χαρακτικής, φωτογραφίας και εκδόσεις πολυτελών βιβλίων των συµµετεχόντων. Είσοδος: €2. Καθηµερινά, 10:00-14:00 & 19:00-22:00, Σάβ. 10:00-14.00.

22. Τα δύο Λουξ 
Ήταν 30 χρόνια πριν, όταν η Μαρία Τσώνου και ο σύζυγός της, Νίκος, έφτασαν από τη Θεσσαλονίκη στα Χανιά για να κάνουν µια νέα αρχή. Η απόφασή τους να ανοίξουν ένα καφενείο εκτός τουριστικής… πεπατηµένης, σε ένα σοκάκι κοντά στα Νεώρια, ακουγόταν εκείνη την εποχή σχεδόν παράτολµη! Όµως οι ίδιοι ήθελαν να δηµιουργήσουν ένα στέκι διαφορετικό από τα άλλα… Τότε, λοιπόν, γεννήθηκε το Καφφενείον τα Δύο Λουξ! Μέσα σε έξι µόλις µήνες αγαπήθηκε για την ενέργεια, την ανεπιτήδευτη ατµόσφαιρα και τη φιλοξενία του, αλλά και για το γεγονός ότι σε αυτό συνυπήρχαν αρµονικά από φοιτητόκοσµος µέχρι σπουδαίοι καλλιτέχνες.
Την ίδια αύρα, δηλαδή, που νιώθουµε και σήµερα, 30 χρόνια µετά. Συνυφασµένο µε τις λέξεις «ανατροπή» και «πρωτοπορία», αποτελεί meeting point, ενώ ο άλλοτε χωµατόδροµος της Σαρπηδόνος έχει µετατραπεί σήµερα σε ένα από τα πιο ζωντανά σηµεία της πόλης! Εδώ ερχόµαστε για καφέ, τσικουδιά, µπύρα αλλά και σπιτικά γλυκά. Η µουσική κινείται µεταξύ εναλλακτικής εγγλέζικης σκηνής και ροκ ακουσµάτων, από τους 7 dj’s που εναλλάσσονται ανά ηµέρα! Άλλωστε, τα Δύο Λουξ δεν είναι ένα ακόµα cafe bar αλλά θεσµός! Ανοιχτά από τις 8:00.

23. Μπύρα Χάρμα 
Κι όµως, τα Χανιά έχουν την… µπύρα τους! Η αγνή και φυσική µπύρα Χάρµα είναι δηµιούργηµα του Γιάννη Λιονάκη, ο οποίος ξεκίνησε την παραγωγή της το 2007. Παρασκευασµένη µόνο από αγνές, φυσικές πρώτες ύλες και µε συνταγή που ανταποκρίνεται στον γερµανικό νόµο περί «αγνότητας του ζύθου» του 1516 αποτελεί το καµάρι της ζυθοποιίας! Με πρώτες ύλες, λυκίσκο και βύνη, από την Ευρώπη, είναι φρέσκια, χωρίς καµιά µηχανική επεξεργασία, πρόσθετα, συντηρητικά ή σταθεροποιητές, και φτιάχνεται αποκλειστικά στα Χανιά.
Ξανθιά ή µαύρη σε βαρέλι, τύπου lager, είναι απολύτως γευστική και αρωµατική, διατηρώντας τα θρεπτικά συστατικά των πρώτων υλών και της µαγιάς, η οποία έχει υψηλή διατροφική αξία. Σε όποια ταβέρνα ή bar καθίσετε, προτιµήστε τη! Όπως µας ενηµέρωσε ο ίδιος ο παραγωγός, αυτό το διάστηµα πειραµατίζεται µε µια νέα µπύρα, την American Pale Ale, ενώ στα άµεσα σχέδιά του είναι η επέκταση για αύξηση της παραγωγής.

24. Μανωλικάκης Α.Ε. Η φίρµα Μανωλικάκη είναι ο αρχαιότερος οίκος καφέδων στην Ελλάδα, µε µονοπωλιακή διάθεση στην Κρήτη για πάνω από 50 χρόνια. Μέχρι και τις µέρες µας, η ιστορική οικογένεια είναι γνωστή για τον ελληνικό καφέ που απολάµβαναν ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο πρίγκιπας Γεώργιος. Πάµε πίσω στο 1886, όταν ο Κωνσταντίνος Μανωλικάκης ξεκίνησε στο χώρο της επεξεργασίας και της εµπορίας καφέ, ενώ παράλληλα εισήγε ζάχαρη και τσάι. Το 1932, τα παιδιά του εγκαινίασαν και την επεξεργασία και τυποποίηση καπνού, µε την ονοµασία Νέα Κρητική Καπνοβιοµηχανία (τα τσιγάρα Άσσος).
Η διάθεσή του γινόταν στην αγορά της Κρήτης µέχρι το 1946, ενώ έξι χρόνια αργότερα η δραστηριότητα επεκτάθηκε στον τοµέα της χυµοποίησης φρούτων τοπικής παραγωγής, µε τους συµπυκνωµένους ζαχαρούχους χυµούς πορτοκαλιού, λεµονιού και βύσσινου να τροφοδοτούν την αγορά όλης της Ελλάδας µέχρι το 1977. Μάλιστα, λόγω της άριστης ποιότητάς τους, τις χρονιές 1955-1956 απέσπασαν χρυσά µετάλλια στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης.
Σήµερα, η εταιρεία συνεχίζοντας την παράδοση, συµµετέχει στο εργοστάσιο παραγωγής καφέδων µε την επωνυµία Ενωµένα Καφεκοπτεία Κρήτης, όπου παράγεται ο οµώνυµος τυποποιηµένος καφές. Εκτός από τον ελληνικό, ο οποίος ξεχωρίζει για το χαρµάνι του, η εταιρεία είναι αποκλειστική αντιπρόσωπος στη Δυτική Κρήτη της ιταλικής φίρµας Segafredo®, εισάγει συσκευασµένο εσπρέσο από την ιταλική εταιρεία Essse Cafe, εκλεκτές ποικιλίες Arabica και τρεις επιλογές καφέ φίλτρου. Σήµερα, στην έδρα της εταιρείας, στο Βιοτεχνικό Πάρκο (ΒΙΟ.ΠΑ.) Σούδας, σε ένα υπερσύγχρονο κέντρο αποθήκευσης και διανοµών, συναντάµε στα ηνία την 4η γενιά, την κόρη του Κωνσταντίνου, Ειρήνη Μανωλικάκη.

25. Τυροκομείο Μπαλαντίνος  
Η κρητική γραβιέρα δεν είναι µόνο αναπόσπαστο κοµµάτι της διατροφής των κατοίκων, αλλά χαίρει και διεθνούς φήµης. Η ξεχωριστή της γεύση είναι αποτέλεσµα της διαδικασίας παραγωγής της, που ανάγεται πραγµατικά σε τέχνη. Για να µυηθούµε στα µυστικά της, φτάσαµε στο Βαρύπετρο Νέας Κυδωνίας, στο τυροκοµείο Μπαλαντίνος. Η οικογένεια πρωτοστατεί στο χώρο της τυροκοµίας, µε ιστορία που γυρίζει στο 1928, όταν ο προπάππους των σηµερινών ιδιοκτητών ξεκίνησε από το χωριό Θέρισο να ασχολείται µε την κτηνοτροφία και την παραγωγή τυροκοµικών προϊόντων.
Το 1951, ανοίγει τις πόρτες του το πρώτο κατάστηµα και σταδιακά τα προϊόντα Μπαλαντίνος κερδίζουν τις κορυφαίες θέσεις στην προτίµηση των καταναλωτών όλης της Κρήτης, αλλά και της υπόλοιπης Ελλάδας. Σήµερα, στο υπερσύγχρονο εργοστάσιο στο Βαρύπετρο, η παραγωγή γίνεται ακόµα µε τον παραδοσιακό τρόπο από τον Σταµάτη Μπαλαντίνο, 43 χρόνια τυροκόµο, επενδύοντας και στη σύγχρονη τεχνολογία και σε ένα άριστο δίκτυο, από τον γαλακτοπαραγωγό ως τη διανοµή του τελικού προϊόντος.

Το αποτέλεσµα είναι η επιχείρηση, πιστοποιηµένη µε ISO 22000 και βραβευµένη µε 5 βραβεία γεύσης, να έχει κατακτήσει επάξια την τοπική αγορά, προσφέροντας όλη την πεµπτουσία της κρητικής τυροκοµίας (γραβιέρα Κρήτης, κεφαλοτύρι, πηχτόγαλο, τυροµάλαµα, ανθότυρος & ξηρός ανθότυρος, στάκα και γιαούρτι). Με την τέταρτη γενιά (γνωρίσαµε τον Σπύρο Μπαλαντίνο) να αναλαµβάνει, στόχος είναι να αυξηθεί η παραγωγική δυνατότητα, έτσι ώστε να αντεπεξέρχονται στην αυξανόµενη ζήτηση. Αναζητήστε τα προϊόντα Μπαλαντίνος στο κατάστηµα στην πόλη!

26. Νερό Σαμαριά Με όνοµα συνυφασµένο µε το φαράγγι της Σαµαριάς , το νερό Σαµαριά (µετά από πρωτοβουλία του εκλιπόντος Αρχιεπίσκοπου Ειρηναίου Γαλανάκη) µας ξεδιψάει… από το 1978! Πηγάζει από τον ψηλότερο ορεινό όγκο του νησιού, τα Λευκά Όρη, φιλτράρεται µε τον πιο φυσικό τρόπο και είναι ένα από τα πιο ευεργετικά φυσικά νερά! Μάλιστα, φέτος κατέκτησε µια σηµαντική παγκόσµια διάκριση, αφού κατέλαβε τη δεύτερη θέση ανάµεσα σε 125 συµµετοχές από όλο τον κόσµο σε διεθνή διαγωνισµό στις Η.Π.Α.!

27. Λευκά Όρη 
Βαθιές χαράδρες, φαράγγια, κακοτράχαλες ράχες µε επιβλητικούς βράχους, αλλά κυρίως 50 αγέρωχες βουνοκορφές, µόνιµα σκεπασµένες από χιόνι (εξού και το όνοµα), συνθέτουν το γεωφυσικό προφίλ των Λευκών Ορέων, που οι ντόπιοι αποκαλούν «Μαδάρες» (δηλ. «Γυµνές», λόγω της άνυδρης περιοχής). Τα Λευκά Όρη εκτείνονται σε 30 χλµ., ενώ οι Πάχνες είναι η ψηλότερη κορυφή τους (2.454 µ.).

28. Αναψυκτικά Τεμένια 
Από ένα ορεινό σηµείο στα Χανιά, σε 850 µ. υψόµετρο και χωρίς καν ηλεκτρικό ρεύµα το 1954, ο Γιώργος Γαροφαλάκης ξεκίνησε την οικογενειακή του επιχείρηση. Με κύριο συστατικό το φυσικό νερό των ιαµατικών πηγών των Τεµενίων και µυστική συνταγή, φτιάχνονται τα οµώνυµα αναψυκτικά. Η παρασκευή τους γίνεται µε την πρόσµειξη της πηγαίας καθαρότητας των νερών µε υλικά και φρούτα ντόπιων παραγωγών και το αποτέλεσµα είναι µοναδικής γεύσης ελληνικά αναψυκτικά: πορτοκαλάδα, λεµονάδα, µανταρίνι, γκαζόζα, µπυράλ, σόδα και ανθρακούχο νερό, ενώ πέρσι µεγάλη επιτυχία είχε και το ice tea! Με βασικό προϊόν το φηµισµένο µπυράλ, τα προϊόντα εξάγονται εκτός Κρήτης και εκτός Ελλάδας.

29. ΙΝ.ΚΑ Super Market Από το 1979 που λειτούργησε το πρώτο super market στην οδό Ν. Επισκόπου & Μίνωος στα Χανιά, ο Προµηθευτικός και Καταναλωτικός Συνεταιρισµός Μελών Ινστιτούτου Καταναλωτών (ΙΝ.ΚΑ) έχει γίνει συνώνυµο της Κρήτης, βοηθώντας παράλληλα στην προβολή και ανάδειξη της ανταγωνιστικότητας των ντόπιων προϊόντων. Με ένα µεγάλο δίκτυο καταστηµάτων (πλήρως εξοπλισµένων εµπορικά) στο νησί, προσφέρει ποιότητα και προσιτές τιµές.
Φέτος µάλιστα γιορτάζει τα 35 χρόνια του, ενώ έχει ήδη καθιερωθεί ανάµεσα στους ισχυρούς επιχειρηµατικούς παράγοντες του τόπου, µε σεβασµό στους καταναλωτές αλλά και µε σηµαντικό κοινωνικό και φιλανθρωπικό ρόλο σε ιδρύµατα, σωµατεία και κοινωνικούς φορείς των Χανίων. Από το πρώτο κατάστηµα το 1979 και τους 6 συνολικά εργαζόµενους, σήµερα αριθµεί 29 και 760 αντίστοιχα, ενώ τα µέλη του από 482 έχουν φθάσει τα 5.743 και συνεχώς αυξάνονται!

30. Χαλέπα 
Η αλλοτινή αριστοκρατική γειτονιά (αποτελούσε, µάλιστα, χωριστό δήµο στις αρχές του 20ού αι.) αποπνέει ακόµα την αίγλη άλλων εποχών. Το υγιεινό της κλίµα είχε προσελκύσει ήδη από τα µέσα του 19ου αι. µερικούς από τους πιο εύπορους χριστιανούς και µουσουλµάνους, οι οποίοι έχτισαν εδώ τα αρχοντικά τους. Κοντά σ’ αυτούς εγκαταστάθηκε και η ευρωπαϊκή, κυρίως διπλωµατική και εµπορική, παροικία της τότε πρωτεύουσας της Κρήτης και η Χαλέπα εξελίχθηκε σε κέντρο… ζυµώσεων. Από αυτό το άτυπο διπλωµατικό σχολείο ξεπήδησαν προσωπικότητες σαν τον Ελευθέριο Βενιζέλο, αλλά και τον Σοφοκλή Βενιζέλο και τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, που γεννήθηκαν εδώ. Στο αποκορύφωµα της ακµής της φτάνει την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας, όταν εγκαταστάθηκε εδώ ο πρίγκιπας Γεώργιος.

31. Ταµπακαριά 
Στην ανατολική, βραχώδη περιοχή των Χανίων, κάτω από την «πρωτοκλασάτη» Χαλέπα, αναδεικνύεται κάπου στα µέσα του 19ου αι. ένα σηµαντικό βιοτεχνικό κέντρο. Εκατοντάδες επιδέξιοι τεχνίτες δούλευαν στα βυρσοδεψεία, που πρωταγωνίστησαν κυρίως της εποχή του Μεσοπολέµου. Οι λόγοι επιλογής της περιοχής ήταν ότι υπήρχαν άφθονα υπόγεια υφάλµυρα νερά, δίπλα σε αβαθή θάλασσα, που ήταν χρήσιµη για το πρώτο στάδιο επεξεργασίας του δέρµατος. Τα Ταµπακαριά αποτελούν σήµερα εγκαταλειµµένα άψυχα κουφάρια ενός ακµάζοντος βιοµηχανικού παρελθόντος, ενώ η µελέτη ανάκαµψης της περιοχής έχει µείνει στο συρτάρι.

32. Κουκουβάγια  
Σε ένα από τα πιο ειδυλλιακά σηµεία της πόλης, στο λόφο του Προφήτη Ηλία, δίπλα στους Τάφους των Βενιζέλων, η Κουκουβάγια (η ονοµασία δόθηκε όταν το οίκηµα επιτάχθηκε από τους Γερµανούς και χρησιµοποιήθηκε ως αντιαεροπορικό φυλάκιο), συνιστά εδώ και 17 χρόνια σηµείο συνάντησης! Στο παλιό εξοχικό σπιτάκι του παππού Αριστείδη, η οικογένεια Μαρκαντωνάκη δηµιούργησε αυτό το προσεγµένο all day µαγαζί, που φιγουράρει στα must κάθε ταξιδιωτικού οδηγού (3ο στις προτιµήσεις του Lonely Planet).
Εδώ, εκτός από τη µαγευτική θέα, µε τον ορίζοντα να ζωγραφίζεται από τον κόλπο των Χανίων µέχρι τον όγκο των Λευκών ορέων, οι χιλιάδες επισκέπτες, ανάµεσά τους κι εµείς, λατρεύουµε την ενέργεια του χώρου, αλλά πιο πολύ τα γλυκά που φτιάχνονται µε µυστικές συνταγές, µεράκι και, πάνω απ’ όλα, µε εξαιρετικής ποιότητας υλικά. Το all time classic «ζουµερό» (µια version σοκολατόπιτας), το «igloo», το «γλυκό της Μερόπης» έρχονται πρώτα στις προτιµήσεις! Το πρωί ερχόµαστε για καλό καφέ, το µεσηµεράκι γευµατίζουµε ελαφρά µε σαλάτες, σάντουιτς, οµελέτες και αραβικές πίτες, ενώ λίγο πριν το ηλιοβασίλεµα, ανανεώνουµε το ραντεβού µας για ένα χαλαρό ποτό, µε το θαλασσινό αεράκι και τη χαλαρή µουσική να µας γοητεύουν για άλλη µια φορά! Kαθηµερινά ανοιχτά από 10:00 το πρωί.

33. Α.Ο. Πλατανιάς 
Η ποδοσφαιρική οµάδα του Πλατανιά, γνωστή και ως «κόκκινο τριφύλλι», ιδρύθηκε το 1931 από τον Αντώνη Βαρουξάκη ως επίσηµο µέλος της Ε.Π.Ο. Αγωνιζόταν στη δεύτερη εθνική κατηγορία µέχρι τη σεζόν 2011-12, οπότε εξασφάλισε την άνοδό της για πρώτη φορά στη Super League. Έγινε έτσι η µοναδική εκπρόσωπος των Χανίων στη µεγάλη κατηγορία, στην οποία συνεχίζει µέχρι σήµερα. Αγωνίζεται µε κοκκινόασπρη εµφάνιση, χρώµατα που διατηρεί από το 1942, από τις ιστορικές φανέλες που φτιάχτηκαν από γερµανικές σηµαίες τις οποίες έκλεψαν οι κάτοικοι από αποθήκες των Γερµανών. Αν και το όνοµα της οµάδας είναι «Πλατανιάς», το σήµα της είναι το τριφύλλι! Υπάρχει µάλιστα µια εκδοχή που το θέλει σχεδιαστικό λάθος του δηµιουργού, ο οποίος αντί για πλατανόφυλλο σχεδίασε… το συγκεκριµένο φυτό!

34. Κρητικός Γάμος 
Μπορεί να µας φέρνει στο νου προξενητές, απαγωγή της νύφης, βεντέτες, αλλά αυτό που τον κάνει κυρίως να ξεχωρίζει είναι ο πλούτος και η πρωτοτυπία των εθίµων, που διατηρούνται σε µεγάλο ποσοστό ίδια µέχρι σήµερα. Τα πιο χαρακτηριστικά από αυτά είναι: η αγορά των κοσµηµάτων της νύφης, το ζύµωµα των γαµοκούλουρων, η προετοιµασία των προικιών, το σφάξιµο των ζώων για το γαµήλιο γλέντι, που θα διαρκέσει κατά κανόνα τρία βράδια!

35. Ο Μύλος του Κερατά 
Ένα από τα πιο φηµισµένα εστιατόρια των Χανίων (το 1999 βραβεύτηκε ως το καλύτερο της Κρήτης και ένα από τα 4 καλύτερα της Ελλάδας), γυρίζει πίσω στο 1960, όταν ο τότε ιδιοκτήτης Δηµήτρης Καβρός µετέτρεψε τον ενετικό νερόµυλο του 14ου αιώνα σε ταβέρνα µε το όνοµα Κερατάς (καθώς αποτελούσε στέκι παράνοµων ζευγαριών). Το παλιό χάνι, 11 χλµ. από το κέντρο, έχει πλέον δώσει τη θέση του σε µια υπέροχη σάλα, ενώ η ολάνθιστη, ευωδιαστή του αυλή, διακοσµηµένη µε χρωµατιστές κολοκύθες και λουλούδια, παραπέµπει, σε συνδυασµό και µε τις µουριές και τις κληµαταριές, σε… παράδεισο.
Πέρα όµως από αυτό το µύθο, τον οποίο έχουν ζήσει όλοι οι διάσηµοι επισκέπτες του νησιού, υπάρχει η πραγµατικότητα µιας παραδοσιακής κουζίνας που όλα αυτά τα χρόνια διατηρεί την υψηλή ποιότητά της, µε κρητικά προϊόντα από ντόπιους παραγωγούς. Ανάµεσα στις σπεσιαλιτέ, οι κολοκυθοανθοί, το χανιώτικο µπουρέκι, το φιλέτο porcini, αλλά και το ξακουστό γαµοπίλαφο, που βγαίνει γύρω στις 22:00! Στα συν η ενηµερώµενη κάβα, µε πάνω από 130 ετικέτες κρασιών από τον ελληνικό αµπελώνα. Από €17. Καθηµερινά Aπρ.-Οκτ. 18:00-01:00.

36. Mylos – Neromylos Xτισµένος πριν από δύο αιώνες από έναν Γάλλο µηχανικό, µε κύρια στοιχεία την πέτρα και το ξύλο, ο παλιός νερόµυλος στην παραλία του Πλατανιά αποτελεί τα τελευταία 22 χρόνια το φυσικό σκηνικό όπου διαδραµατίζεται η µακροβιότερη clubbing ιστορία της Ελλάδας! Ορόσηµο για τη νυχτερινή διασκέδαση της Κρήτης, o Μylos κρατάει ένα µοναδικό ρεκόρ για τα ελληνικά δεδοµένα, καθώς λειτουργεί όλα αυτά τα χρόνια µε το ίδιο όνοµα, στον ίδιο χώρο, µε την ίδια φιλοσοφία και την ίδια διεύθυνση! Ανέκαθεν ξεχώριζε για την ποιότητά του, τα πεντακάθαρα ποτά του, αλλά και για την ιδιαίτερη µουσική του, καθώς οι ιδιοκτήτες του έχουν επενδύσει στην clubbing και house κουλτούρα του. Από αυτόν τον προσεγµένο χώρο, που όµοιός του δεν υπάρχει -τουλάχιστον στην Ελλάδα-, δεν είναι τυχαίο ότι έχουν περάσει dj’s παγκόσµιου βεληνεκούς (Liquid 1995, David Morales 1997, Danny Tenaglia 1999, Kevin Yost 2000, Deep Dish 2002, Nick Warren 2003, Dave Seaman 2004), ενώ τα events του έχουν γράψει ιστορία, και µάλιστα χωρίς καµία επιβάρυνση του εισιτηρίου!
Ο Mylos είναι ενταγµένος σε ένα µεγαλύτερο συγκρότηµα, µε το φηµισµένο beach bar Neromylos να λειτουργεί ακριβώς δίπλα, σε ένα χώρο µε chill out διάθεση! Το beach bar, εδώ και 20 χρόνια, συµπληρώνει το µύθο. Μάλιστα, φέτος επιστρέφει ριζικά ανανεωµένο, αποτελώντας για άλλη µια σεζόν µια από τις αγαπηµένες µας επιλογές. Mόνο η φηµισµένη -και πεντακάθαρη- πισίνα του των 1.000 κυβικών µέτρων νερού έχει παραµείνει στην ίδια θέση όπου µάλιστα θα βρούµε πλέον κρεβάτια να την πλαισιώνουν, κάποια από τα οποία µέσα στο νερό! Ο Neromylos είναι, έτσι, ένα µοναδικό beach bar µε µια τόσο µεγάλη πισίνα! Στα highlights, επίσης, το Μylos Hotel, στον ίδιο χώρο. Έχουµε να κάνουµε, δηλαδή, µε ένα club που έχει ξενοδοχείο – και όχι ένα ξενοδοχείο που έχει club! Με άλλα λόγια, η ιστορία, η θάλασσα, τα Χανιά, η διασκέδαση προσδιορίζονται από µία λέξη: Mylos!

37. Δροσουλίτες Σεργιανίζοντας στο νότιο τµήµα του νησιού, ο µύθος για το φηµισµένο Φραγοκάστελο, το βενετσιάνικο κάστρο του 1370, κοντά στα Σφακιά, µας καλεί κοντά του… Εκεί, κάθε χρόνο την αυγή της 18ης Μαΐου, ο θρύλος και οι τοπικές δοξασίες θέλουν να… εκστρατεύουν οι Δροσουλίτες (έτσι τους αποκαλούν οι ντόπιοι, διότι εµφανίζονται µε την πρωινή δροσιά), µαυροντυµένες ανθρωπόµορφες σκιές µε ξίφη και περικεφαλαίες, που φαίνονται να κατευθύνονται, έφιππες ή πεζές, προς την ερειπωµένη εκκλησία του Αγ. Χαράλαµπου, κοντά στο κάστρο. Ο µύθος έχει τις ιστορικές του απαρχές στη µάχη του 1828 µεταξύ των Τούρκων στρατιωτών και των πολεµιστών του οπλαρχηγού Χατζηµιχάλη Νταλιάνη, πλέον όµως µικρή σηµασία έχει αν πρόκειται για ένα απλό φαινόµενο αντικατοπτρισµού, µε επιστηµονική εξήγηση, ή όχι, αφού η γοητεία του υπερφυσικού στοιχείου υπερισχύει στο µυαλό όλων…

38. Ασή Γωνιά 
Αν ψάχνετε µια αφορµή για να φτάσετε σε αυτό τον µικρό και… ατίθασο τόπο, στα όρια των γειτονικών νοµών Χανίων και Ρεθύµνου (δεν είναι τυχαίο πως τον διεκδικούν και οι δύο), να θυµάστε πως κάθε χρόνο την ηµέρα του Aϊ-Γιώργη στο ορεινό χωριό Ασή Γωνιά αναβιώνει ένα πανάρχαιο µοναδικό έθιµο, αυτό της ευλογίας των κοπαδιών. Πρόκειται για ένα ποιµενικό πανηγύρι, όπου όλοι οι βοσκοί της περιοχής συρρέουν µε τα κοπάδια τους στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου. Τα αιγοπρόβατα πληµµυρίζουν την πλατεία, αρµέγονται στη σειρά και στη συνέχεια ευλογούνται από τον ιερέα, ενώ το γάλα τους µοιράζεται στο συγκεντρωµένο πλήθος. Φυσικά µετά ακολουθεί γερό τσιµπούσι, από εκείνα που γίνονται στην Κρήτη!

39. Μονή Αγίας Τριάδας 
Η Αγία Τριάδα Μουρτάρων ή Τζαγκαρόλων, το µεγαλύτερο και πιο επιβλητικό µοναστήρι του νησιού, 16 χλµ. βορειοανατολικά της πόλης, πήρε το όνοµά του από τον Ιερεµία και τον Λαυρέντιο Τζαγκαρόλο, δύο Βενετούς µοναχούς που ασπάστηκαν το ορθόδοξο δόγµα. Η πρόσοψη της εισόδου, διακοσµηµένη µε δωρικούς κίονες, ανήκει στα ιδιάζοντα γνωρίσµατά του, ενώ βόρεια της κεντρικής εισόδου στεγάζεται µουσείο µε εκθέµατα από την Επανάσταση του 1821. Εξαιρετική είναι και η παραγωγή σε λάδι και βιολογικό κρασί, µε την ονοµασία «Μοναστηριακός Οίνος-Αγίας Τριάδας», που διατίθενται σε όλη την Ελλάδα. Επισκέψιµο από τις 08:00-τη δύση του ήλιου.

40. Μονή Γουβερνέτου  
Οι ιστορικές απαρχές της παλαιότερης µονής του νησιού εντοπίζονται στο 1537. Σε απόσταση 5 χλµ. βόρεια της Αγίας Τριάδας, συνίσταται από το ναό, αφιερωµένο στην Κυρία των Αγγέλων, δύο παρεκκλήσια και ένα µουσείο. Αρχιτεκτονικά παραπέµπει σε κάστρο, µε πύργους που χρησίµευαν για προστασία από επιδροµείς, ενώ αίσθηση προκαλούν οι ανάγλυφες εικόνες τεράτων που κοσµούν την πρόσοψη του ναού-αυθεντική επιρροή µιας αναγεννησιακής αντίληψης. Από εκεί ένα κατηφορικό µονοπάτι οδηγεί στην Αρκουδοσπηλιά, όπου είναι χτισµένο ένα εκκλησάκι για την Παναγία.
Η ονοµασία της οφείλεται στον σταλαγµίτη που έχει το σχήµα αρκούδας, όταν, σύµφωνα µε το µύθο, η Παναγία πέτρωσε µια αρκούδα που αποπειράθηκε να πιει από το νερό του Αγ. Ιωάννη. Επισκέψιµο 09:00-12:00 & 17:00-19:00. Κλειστά Τετ. και Παρ.

41. Καλλιτεχνικό Χωριό «Βερέκυνθος» 
Στους πρόποδες του βουνού Βερέκυνθου, ανάµεσα στη Σούδα και τα Τσικαλαριά, λειτουργεί το οµώνυµο καλλιτεχνικό χωριό. Καθόλου τυχαία η επιλογή του τόπου, αφού εκεί η παράδοση υποστηρίζει ότι ζούσαν και λατρεύονταν οι Ιδαίοι Δάκτυλοι, γιοι του Δία και προστάτες των Τεχνών, που ήρθαν να διδάξουν τη µεταλλουργία, την κεραµική, την υαλουργία και την υφαντική στους ανθρώπους. Στο χωριό, λοιπόν, µε τα 28 συνολικά εργαστήρια, οι Τέχνες, άρρηκτα συνδεδεµένες µε την κουλτούρα και τον πολιτισµό της Κρήτης, παίρνουν και πάλι τη θέση που τους αρµόζει. Επισκέψιµο καθηµερινά 10:00-14:00 & 19:00-21:00 εκτός Σάβ. απόγευµα και Κυρ.

42. Ελαιουργείον 
Ένα παλιό λιοτρίβι στο χωριό Δροµόνερο έχει µετατραπεί σε έναν πρωτοποριακό χώρο πολιτισµού. Από τον Μάιο µέχρι τον Δεκέµβριο ο χώρος φιλοξενεί την Πινακοθήκη Εικαστικών Τεχνών και το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Ντόπιοι και επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να θαυµάσουν τα εκθέµατα, να παρακολουθήσουν πολιτιστικά δρώµενα, ακόµα και να λάβουν µέρος σε εκπαιδευτικά προγράµµατα.

43. Λέσχη Κλασικής Μοτοσικλέτας  
Από το 1999, οι φίλοι της κλασικής µοτοσικλέτας στα Χανιά διαθέτουν τη δική τους λέσχη, που δίνει τη δυνατότητα σε ανθρώπους όλων των ηλικιών να απολαύσουν τις οµορφιές της Κρήτης µε έναν άλλο τρόπο: συνδυασµένες µε την ταχύτητα και την αίσθηση ανεξαρτησίας και νοσταλγίας που µόνο αυτά τα δίτροχα προσφέρουν. Οι εξορµήσεις τους γίνονται συνήθως τις Κυριακές. Και τα µέλη της Λέσχης Κλασικής Μοτοσικλέτας Χανίων έχουν να διηγηθούν πολλές ιστορίες από αυτές!

44. Κήπος Κρυµµένο µέσα στον καταπράσινο Δηµοτικό Κήπο των Χανίων (έργο του Ρεούφ Πασά το 1870, σε ευρωπαϊκά πρότυπα), το ιστορικό cafe Κήπος έχει καταστεί από τα πιο γοητευτικά σηµεία συνάντησης των Χανίων. Χειροποίητα παλιά έπιπλα, καρέκλες γαλλικής κατασκευής, ρετρό αντικείµενα και µια νότα νοσταλγίας, που µας ταξιδεύει νοερά σε άλλες εποχές και σε cafe της Βιέννης και του Παρισιού. Η ιστορία του ξεκινάει το 1936, πέρασε τη χρυσή του εποχή τις δεκαετίες ’50-’60, ενώ στις 9 Απριλίου 1988 το ανέλαβε ο -εργαζόµενος έως τότε- Βασίλης Σταθάκης, δίνοντας νέα πνοή, µε σεβασµό πάντα στην παράδοση.
Διατηρώντας τον πολιτιστικό του χαρακτήρα, φιλοξενεί εκθέσεις, λογοτεχνικά και γαστρονοµικά φεστιβάλ, ενώ πέρσι εγκαινίασε και τη µοναδική έκθεση µε σπάνιες ρετρό φωτογραφίες από τα Χανιά. Μάλιστα, πριν από λίγους µήνες, µε πρωτοβουλία του Βασίλη Σταθάκη, συγκεντρώθηκαν εδώ οι ιδιοκτήτες των διάσηµων ιστορικών καφέ της Ευρώπης για την ίδρυση του Συνδέσµου τους, µε σήµα το ιστορικό Ρολόι των Χανίων (έργο του µηχανικού Δ. Κολλάρου το 1927). Καθηµερινά 6:30-00:00.

45. Ταμάμ 
Αυτό το παραδοσιακό µεζεδοπωλείο στεγάζεται στο ανακαινισµένο τούρκικο χαµάµ του 1700, ένα από τα δύο που µεσουρανούσαν κάποτε στην πόλη. Στο Ταµάµ θα σας κερδίσει η ανατολίτικη ατµόσφαιρα, αλλά και η γνήσια πολίτικη κουζίνα! Μην παραλείψετε να δοκιµάσετε χουνκιάρ µπεγιεντί, ιρανικό πιλάφι, γίγαντες σκορδάτους φούρνου και κουνέλι σµυρνέικο, µαγειρεµένο µε γλυκό κρασί και δεντρολίβανο! Στο wine bar, απέναντι, λαµβάνουν χώρα και παρουσιάσεις κρητικών κρασιών! Καθηµερινά 12:00-01:00.

46. Ελευθέριος Βενιζέλος  
Ο «σηµαντικότερος πολιτικός άνδρας της νεότερης ελληνικής ιστορίας» αλλά και «µια αµφιλεγόµενη προσωπικότητα», γεννήθηκε τον Αύγουστο του 1864 και, από τις Μουρνιές Χανίων ορµώµενος, θυσίασε τη δικηγορία για την πολιτική. Οι ηγετικές του ικανότητες αναδείχθηκαν κατά την Επανάσταση του 1897, η οποία οδήγησε στην απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους και τη δηµιουργία της αυτόνοµης Κρητικής Πολιτείας. Στα τέλη του 1909 χρίστηκε πρωθυπουργός της χώρας µε το Κόµµα των Φιλελευθέρων και υπήρξε ο πρωτεργάτης της νικηφόρας έκβασης των Βαλκανικών Πολέµων (1912-13), οι οποίοι είχαν ως συνέπεια το διπλασιασµό των εδαφών αλλά και την ένωση της Κρήτης µε την Ελλάδα. Η ρήξη µε τον βασιλιά Κων/νο ήρθε κατά τον Α΄ Π.Π., οδηγώντας τη χώρα στον ολέθριο Εθνικό Διχασµό. Μετά από την αυτοεξορία του στο Παρίσι, κηδεύτηκε στα πάτρια εδάφη

Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελ. Βενιζέλος»  
Το σπίτι όπου έζησε επί τριάντα χρόνια, από το 1880 µέχρι το 1910, και κατά διαστήµατα από το 1927 µέχρι το 1935, ο Eλευθέριος Βενιζέλος στη Χαλέπα αποτελεί από το 2002 την έδρα του Εθνικού Ιδρύµατος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος». Εντός, µπορείτε να δείτε όλα τα δωµάτια µε τα αυθεντικά έπιπλα, που χρονολογούνται στο 1927, καθώς και προσωπικά του αντικείµενα. Μέσω του Ε.Σ.Π.Α. και του Υπουργείου Πολιτισµού και Τουρισµού, ο Ε.Ο.Τ. ανέλαβε το έργο της αποκατάστασης της oικίας και της µετατροπής της σε σύγχρονο µουσείο.
Η εξειδικευµένη βιβλιοθήκη, µε πάνω από 5.000 τίτλους, η συλλογή και διάσωση του αρχείου και του πολύτιµου φωτογραφικού, οπτικοακουστικού, κινηµατογραφικού και µουσειακού υλικού αποτελούν πρωταρχικούς στόχους, ενώ ιδιαίτερη προσοχή αποσπούν οι σπάνιες φωτογραφίες, οι καρτποστάλ, τα slides, οι χάρτες και οι λιθογραφίες. Η Οικία-Μουσείο «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» αναµένεται να λειτουργήσει ξανά στο τέλος του 2014.

Οι τάφοι των Βενιζέλων  Ανατολικά από την πόλη, στο δρόµο για το Ακρωτήρι, κείται ο Έλληνας πολιτικός Ελευθέριος Βενιζέλος, και ο γιος του, Σοφοκλής. Ο ίδιος είχε επιλέξει την τοποθεσία του ενταφιασµού του, µε θέα όλα τα Χανιά, ενώ δίπλα στον τάφο γράφτηκε µε µεταλλικά γράµµατα ο επικήδειος που είχε ο ίδιος εκφωνήσει στη Bουλή των Ελλήνων το 1932. Το 1964, δίπλα χτίστηκε και η τελευταία κατοικία του Σοφοκλή Βενιζέλου, ο οποίος επίσης διετέλεσε πρωθυπουργός. Στο ίδιο σηµείο βρίσκεται το άγαλµα του Σπύρου Καγιαλεδάκη ή Καγιαλέ, o οποίος την ώρα του βοµβαρδισµού των επαναστατηµένων Κρητικών από το στόλο των Μεγάλων Δυνάµεων (1897) έκανε το κορµί του κοντάρι για να σηκώσει την ελληνική σηµαία.

πηγή:  zarpanews